Starówka? Stare Miasto? Stary Toruń?

Hasło "starówka" większość osób zaraz rozumie jako "stare miasto" czyli obszar o średniowiecznym najczęściej rodowodzie, dawniej otoczony miejskimi murami obronnymi, a więc obszar stanowiący teren miasta lokacyjnego. Tymczasem sprawa jest skomplikowana w przypadku Torunia. Bo owszem mamy Stare Miasto (średniowieczne miasto lokacyjne dawniej otoczone murami), ale mamy też Nowe Miasto - również średniowieczne miasto lokacyjne dawniej otoczone murami i tylko 32 lata młodsze od Starego.
Czym zatem jest "starówka" w Toruniu? Bezmyślne, bezrefleksyjne i najczęstsze odpowiedzi wskazują, że to najstarszy i zabytkowy obszar miasta, tzn. ten między ul. Warszawską, Szumana, Wały Sikorskiego, al. Jana Pawła II i Bulwarem Filadelfijskim.
Ale przecież na tym obszarze mamy dwa dawniej odrębne miasta. Jedno nazywało się "Stare Miasto Toruń", drugie "Nowe Miasto Toruń". Później, po połączeniu obu miast w 1454 r. nadal przez stulecia istniały odrębne struktury administracyjne, sądowe i funkcjonalne rozróżniające Stare Miasto i Nowe Miasto. Dziś nadal mamy np. Rynek StaromiejskiRynek Nowomiejski, a więc bodaj najbardziej jaskrawe dowody na istnienie odrębności, niejednolitości.
Czyżby zatem "starówką" w Toruniu nazywano tylko Stare Miasto? Bez Nowego? Jeśli tak, to analogicznie powinni używać np. "nowówki" dla Nowego Miasta.
 
"Starówka" czy "starówka"?
Często słyszy się tłumaczenie: "starówka to tylko skrót". Jednak z czasem skrót ten (używany niemal wyłącznie i codziennie) staje się na tyle samodzielny, że przestaje być skrótem i staje się samoistną nazwą, wręcz urzędową. Co gorsza nazwą pisaną wielką literą. Przecież "starówka" nie jest nazwą własną! (jakkolwiek by to odnosić: do Starego i Nowego Miasta łącznie czy tylko do Starego Miasta). W przeciwieństwie np. do nazwy własnej jednolitego pod każdym względem (historycznie, kulturowo, geograficznie i etnograficznie) regionu jakim jest Ziemia Chełmińska, który to często można zauważyć pisany małą literą. To swoista aberracja lub rozdwojenie jaźni, gdy np. Muzeum EtnograficzneMuzeum Okręgowe w Toruniu lub urząd miasta wydają publikacje, w których widzimy dumną "Toruńską Starówkę" (wielkimi literami) i jednocześnie "ziemę chełmińską" małymi.
Stosujący skrót "starówka" albo nie mają bladego pojęcia o historii Torunia, nie wiedzą na czym polega toruńskość, albo może lekceważą, gardzą i ignorują tę historię i tę toruńskość nie mając szacunku do miasta. W każdym razie przyczyniają się do zaniku odrębności, toruńskości, dewastują dziedzictwo. A są wśród nich niestety urzędnicy miejscy wymyślający takie nazwy projektów jak np. "Toruńska Starówka – ochrona i konserwacja dziedzictwa kulturowego UNESCO”, "Zielona Brama Gotyckiej Starówki" albo "Zielona Starówka" albo "Moja Starówk@", nie wspominając już o powszednim użyciu "starówki" w mowie i piśmie. Są wśród nich też np. pośrednicy nieruchomości, redaktorzy mass mediów i inni.
 
"Stare Miasto" czy "stare miasto"?
Również pisownia - małą czy wielką literą - wbrew pozorom jest istotna i robi różnicę. Bo jeśli starym miastem (pisownia małą literą) będzie obszar najstarszy w każdym jakimkolwiek mieście, to już Stare Miasto (pisownia wielką literą) jest nazwą własną wywodzącą się z historii i dotyczy tylko np. Starego Miasta Torunia, Starego Miasta Elbląga, Starego Miasta Gdańska - bo faktycznie istniały niegdyś miasta o takich nazwach, podczas gdy nigdy nie istniały miasta o nazwach np. "Stare Miasto Poznań", "Stare Miasto Grudziądz" czy "Stare Miasto Kraków". 
W Toruniu zatem Stare Miasto jest tą częścią średniowiecznego centrum wpisanego na Listę UNESCO, która niegdyś stanowiła samodzielne lokacyjne (stare, bo starsze) miasto o nazwie "Stare Miasto Toruń" (nie "Toruń"), a nie całym tym historycznym centrum (na które składa się jeszcze m.in. dawne lokacyjne nowsze "Nowe Miasto Toruń"), podczas gdy np. w Krakowie owszem, jest to całe dawne średniowieczne (stare) miasto lokacyjne o nazwie "Kraków". W Poznaniu o nazwie  "Poznań", w Grudziądzu "Grudziądz" itd.
 
    
Także toruńskie promocyjne publikacje miejskie obarczone są błędami merytorycznymi. Promują niewiedzę. Są nieprofesjonalne. Pokazują i uczą, że "Starym Miastem" jest cały obszar wpisany na Listę UNESCO, czyli składający się ze Starego Miasta, Nowego Miasta i zamku krzyżackiego.
Pokazują np., że na "Starym Mieście" mamy nie tylko Rynek Staromiejski, ale i Rynek Nowomiejski.
 
 
Nazwy miejscowe są również dziedzictwem, są zabytkiem!
Tym bardziej takie miejscowe nazwy historyczne, które mają ponad 750 lat. Zatem ważne jest to, aby dbać także o tego rodzaju dziedzictwo, zwłaszcza, że o ochronie nazw geograficznych, historycznych bądź tradycyjnych nazw obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej mówi art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.

Dlaczego poprawność jest taka ważna?
Bo uświadamia nieświadomych, czyli ma walor edukacyjny. Bo świadczy o kulturze, dbałości o dziedzictwo. Bo istnienie Starego Miasta i Nowego Miasta w Toruniu a nie łączącej ich "starówki" jest wyrazem toruńskości - jest cechą wyróżniającą Toruń od innych miast, jest jedną z cech pokazujących dlaczego Toruń jest wyjątkowy. Bo podkreśla odrębność Torunia i pokazuje w czym jest on nie taki sam jak setki innych miast ze swoimi najstarszymi obszarami - "starymi miastami".
Dbajmy o nazwy. Jeśli mamy dbać o dziedzictwo.

Arkadiusz Skonieczny, data publikacji: 13-10-2020

  • drukuj
  • poleć artykuł
Komentarze użytkowników (0)
Brak komentarzy. Bądź pierwszy - dodaj swój komentarz
Dodaj swój komentarz:


pozostało znaków:   napisałeś znaków:

Kontakt

tel. 56 621 02 32
biuro@toruntour.pl
formularz kontaktowy
 
 
   
Właścicielem i operatorem Toruńskiego Portalu Turystycznego funkcjonującego pod domeną toruntour.pl jest Toruński Serwis Turystyczny, Toruń, ul. Rabiańska 3 (mapa), tel. 66 00 61 352, NIP: 8791221083.
Materiały zawarte w Toruńskim Portalu Turystycznym www.toruntour.pl należą do ich autorów lub właściciela serwisu i są objęte prawami autorskimi od momentu powstania Portalu w 2015 r. Wszelkie wykorzystywanie w całości lub we fragmentach zawartych informacji bez zgody Wydawcy Serwisu jest zabronione.
Polityka cookies
 
Jeżeli chcesz opublikować swój artykuł lub napisać do Toruńskiego Portalu Turystycznego ponieważ gdzieś do tekstu wkradł się błąd, chcesz nawiązać współpracę lub po prostu przekazać swoją opinię, możesz to zrobić używając adresu mailowego biuro@toruntour.pl. Żadna wiadomość nie pozostanie bez odpowiedzi!
 
Zostań naszym patronem. Poznaj szczegóły i możliwości tutaj