Cenne dzieło ma 500 lat. Od 400 lat jest w Toruniu, a teraz Prawo i Sprawiedliwość chce nam go zabrać! Nigdy nie było własnością państwa polskiego, zawsze miasta Torunia.

Na początku lutego 2022 r. gruchnęła weść, że szykuje się kolejny zamach na dziedzictwo Torunia: Zapowiada się następny przypadek pozbawienia Torunia elementu jego spuścizny i historii. Zapewne znowu przy biernej postawie Prezydent Torunia Michał Zaleski, albo wręcz przy jego aprobacie, jak w wielu innych przypadkach, o czym pisaliśmy niedawno nie tylko na FB, ale też tutaj.

 

 

Oto 2 lutego 2022 r. do Sejmu wpłynął poselski projekt ustawy (firmowany przez posła PiS Piotra Babinetza) dot. przekazania na rzecz Węgier jednego z najcenniejszych zabytkowych obiektów XV-wiecznych ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu,  jakim jest kodeks pergaminowy - manuskrypt z ok. 1486 r.
W Toruniu zabytek ten jest od końca XVI w., czyli ponad 400 lat. Znajdował się w posiadaniu biblioteki Gimnazjum Toruńskiego, obecnie od 1923 r. w Książnicy Kopernikańskiej.

Dzieło powstało ok. 1486 r. Wyposażone jest w najwyższej klasy iluminacje florenckiego miniaturzysty Attavante degli Attavanti (1452-1517). Jest to renesansowy poemat o bibliotece króla węgierskiego Macieja Korwina żyjącego w latach 1458-1490. Zbiory tej biblioteki zostały prawie doszczętnie zniszczone podczas najazdu wojsk tureckich na Węgry w 1526 r.

 

Przekazanie Węgrom liczącego ponad 500 lat, a znajdującego się od ponad 400 lat w Toruniu dzieła ma odbyć się w celu "dążności do dalszego umocnienia i rozwoju wielowiekowej tradycji przyjaźni między Narodami Polskim i Węgierskim, przejawiającej się również we współpracy kulturalnej trwale wzbogacającej indywidualne oraz wspólne dziedzictwo kulturowe obu Narodów, czerpiące z tożsamych wartości chrześcijańskich i ogólnoludzkich..." - jak podaje projekt ustawy.
Ma to być w celu "odwzajemnienia gestu przyjaźni Narodu Węgierskiego, jaki stanowiło podarowanie stronie polskiej pozłacanej zbroi dziecięcej króla Zygmunta II Augusta, pozostającej w zbiorach i pod zarządem Węgierskiego Muzeum Narodowego" ledwie przez 88 lat. Obecnie zbroja znajduje się w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu w Krakowie.

Kuriozalne i zatrważające jest uzasadnienie projektu ustawy. W świetle obowiązujących obecnie unormowań prawnych Kodeks nie może zostać na stałe wywieziony za granicę, dlatego ustawa wprowadzić ma precedensowy,  jednostkowy, indywidualny wyjątek od tej zasady, aby możliwe było przetransportowanie Kodeksu na terytorium Węgier oraz przekazanie Węgrom pełnych uprawnień właścicielskich.
Równie dziwny jest założenie w projekcie ustawy, że zabytek ten nie ma rzekomo "ścisłego związku z historią Polski", co rozumieć można jako uznanie historii Torunia, jego Gimnazjum za niepolskie.

 

 

Ostatecznie na początku kwietnia 2022 r. Rada do spraw Narodowego Zasobu Bibliotecznego pozytywnie zarekomendowała wniosek Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu o wpisanie tzw. Kodeksu Korwina do narodowego zasobu bibliotecznego. Praktycznie oznacza to, że licząca kilka stuleci księga nie zostanie przejęta przez władze państwowe, a następnie podarowana w prezencie rządowi Viktora Orbana na Węgrzech.

W międzyczasie jednak, w czasie trwającej agresji militarnej Rosji na Ukrainę pojawiła się sytuacja, mogąca wpłynąć na decyzję ws tego dzieła sztuki. Więcej o tym tutaj.

 

 

Nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło - można podsumować filozoficznie sytuację z Kodeksem.

Nikczemna próba odebrania Kodeksu, będącego historycznym obiektem dziedzictwa Torunia, oraz jego szeroka obrona i społeczne przeciwstawienie się tej próbie spowodowało niewątpliwie rozpropagowanie tego zabytku. Świadomość jego istnienia rozszerzyła się w społeczeństwie. Wiele osób dopiero przy tej okazji poznało Kodeks, dowiedziało się, że od ponad 400 lat znajduje się w Toruniu i jest nierozerwalnie związany z historią, dziedzictwem i kulturą Torunia, świadcząc jednocześnie nie tylko o możliwościach finansowych dawnych torunian, ale o ich rozeznaniu i uczestnictwie w wysokiej kulturze europejskiej okresu renesansu.

Przypomnieć w tym miejscu też warto, że w stosunkowo niedalekiej przeszłości Toruń już doznał grabieży innych starodruków i zabytkowych woluminów bibliotecznych. W 1968 r. - jako konsekwencję uskutecznionych w 1945 r. zabiegów bydgoskich o degradację Torunia przez przeniesienie stolicy województwa z Torunia do Bydgoszczy (więcej o tym tutaj) - Wojewódzka Rada Narodowa w Bydgoszczy podjęła uchwałę o przeniesieniu kolejnej instytucji, jaką była Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Toruniu. Powstała ona w 1921 r. jako Okręgowa Biblioteka Pedagogiczna Kuratorium Okręgu Szkolnego Pomorskiego w Toruniu z inicjatywy pierwszego kuratora Zygmunta Gąsiorowskiego.