Brama Mostowa
XV-wieczna Brama Mostowa jest jedną z 14 dawnych bram toruńskich i jednocześnie najmłodszą. Pierwotnie nazywana Promową lub Przewoźną od 1500 r. jest Bramą Mostową, prowadzącą do najdłuższego wtedy i drugiego najstarszego mostu wiślanego w Królestwie Polskim.
Lokalizacja:Brama Starego Miasta.
Jedna z trzech do dziś zachowanych bram, jedna z 13 (14) dawnych bram miejskich Torunia. Zbudowana przez budowniczego miejskiego Hansa Gotlanda w 1432 r., tj. w okresie przynależności Torunia do państwa krzyżackiego i w czasach średniowiecznej świetności Torunia; stanęła na miejscu starszej, ok. 150-letniej poprzedniczki.
Jednocześnie jest to jedna z 4 bram wodnych, tj. prowadzących na nadwiślańskie nabrzeże portowe oraz do znajdującej się tu przeprawy promowej na drugi brzeg Wisły. Od 1500 r. prowadziła do powstałego wtedy stałego mostu na Wiśle, będącego drugim (po krakowskim), a jednocześnie najdłuższym wiślanym mostem w Królestwie Polskim. Od tego czasu dotychczasowa nazwa bramy Przewoźnej (lub Promowej) zmieniła się na Mostową.
Jednocześnie jest to jedna z 4 bram wodnych, tj. prowadzących na nadwiślańskie nabrzeże portowe oraz do znajdującej się tu przeprawy promowej na drugi brzeg Wisły. Od 1500 r. prowadziła do powstałego wtedy stałego mostu na Wiśle, będącego drugim (po krakowskim), a jednocześnie najdłuższym wiślanym mostem w Królestwie Polskim. Od tego czasu dotychczasowa nazwa bramy Przewoźnej (lub Promowej) zmieniła się na Mostową.
Brama Mostowa, będąca najmłodszą spośród bram toruńskich była jednocześnie najnowocześniejszą i najbardziej przystosowaną do rozwijającej się obrony artyleryjskiej. Różni się od innych okrągłymi narożnikami oraz wprowadzonym oblankowaniem szczytu, a także otworami strzelniczymi umożliwiającymi wykorzystanie dział.
Pas fryzu poniżej blankowania zdobiony jest malarską dekoracją maswerkową.
Pierwotnie posiadała wysoki dach czterospadowy wyoblony na stykach połaci.
Około 1823 r. została wyposażona w strop bombowy; wiązało się to z modernizacją systemu obronnego Torunia po (powtórnym) jego włączeniu do Królestwa Prus w wyniku Traktatu Wiedeńskiego.
Mimo drobnych przebudowań, brama zachowała do dzisiaj oryginalną formę gotyckiej wieży bramnej z dwoma ostrołukowymi wnękami. Zewnętrzna, wysoka mieściła drewnianą bronę obronną spuszczaną w razie oblężenia. Pod niższą wnęką znajdują się drewniane wrota, niegdyś zamykane o zmroku i otwierane o świcie, dodatkowo wzmocnione metalowymi elementami. W stopie pod przejazdem jest pusta przestrzeń, przez którą usadowieni na szczycie bramy obrońcy zrzucali ciężkie lub sypkie przedmioty lub wylewali gorące ciecze.
Brama była jednocześnie najniżej położonym punktem murów obronnych Torunia, stąd też to właśnie na niej od XVI w. oznaczano poziom wody w Wiśle w czasie najwyższych powodzi. Do dziś informacje o rekordowych powodziach w okresie od XVI do XIX w. zachowały się w postaci tablic umieszczonych w przejeździe bramy.
W okresie nowożytnym na nabrzeżu wiślanym w okolicy Bramy Mostowej i mostu wiślanego rósł orzech, który stał się tradycyjnym miejscem odprawiania przez toruńskiego kata skazanych na banicję z miasta. Tak np. 24 lipca 1583 r. Prześwietna Rada Miejska kazała katowi miejskiemu wyświecić z miasta na Kępę Bazarową 23 nierządne kobiety. Posadzono je na osłach twarzą ku zadowi zwierzęcia i ze słomianym wieńcem na głowie i pędzono dalej mostem do wyznaczonego celu.Drzewo orzechowe widoczne jest jeszcze na drzeworycie Hermanna Pennera z 1875 r.
