Ołtarz główny w kościele Ducha Św.

Rokokowy ołtarz główny z połowy XVIII wieku w kościele Ducha Św. to dzieło toruńskiego mistrza rzeźbiarskiego Jana Antoniego Langenhahna. Projektantem natomiast był najpewniej inny znany toruński architekt - Efraim Schröger.

Ołtarz nawiązuje do ołtarza głównego Kościele Mariackim.

 

Zawarty w ołtarzu przekaz ikonograficzny wyraża tematy charakterystyczne dla luteranizmu: kult oparty na biblijnych podstawach (czterej ewangeliści) oddawany wyłącznie Bogu i podkreślający znaczenie męczeńskiej śmierci Chrystusa. Jednak przekaz ten został zaburzony usunięciem pewnych elementow i wprowadzeniem nowych przez jezuitów przejmujących kościół w 1945 r.

 

W środkowej części ołtarza, wśród kolumnady złożonej z czterech par kolumn korynckich widnieje duży krucyfiks.

Między sąsiednimi kolumnami stoją postaci czterech ewangelistów (od lewej: św. Mateusz, Marek, Łukasz, Jan).

Kolumny podtrzymują pokaźny gzyms pogrążony w obłokach, z których wyłaniają się główki anielskie.

Wieńczący ołtarz baldachim rozchylają adorujące anioły, inne klęczą po bokach. Rozchylane poły baldachimu odsłaniają okrąg otoczony promienistą glorią, rozświetlony dziennym światłem wpadającym przez zaołtarzowe okno. Oryginalnie w okręgu tym widniał tetragram - imię Boga zapisane hebrajskimi literami (JHVH).

Całość wieńczy niebieska kula ziemska podtrzymywana przez aniołki, a na niiej znajduje się kolejny anioł, podtrzymujący tablicę Dekalogu.

Tabernakulum u podstawy krucyfiksu zostało dodane po przejęciu kościoła przez katolików (jezuitów w 1945 r.), zgodnie z wymogami liturgii katolickiej. Zasłania ono wyobrażenie skały Golgoty, na której ustawiono Krzyż. Spod stóp Chrystusa jezuici usunęli też węża - symbol pokonanego grzechu. W miejsce usuniętego tetragramu w baldachimie umieszczono natomiast witraż z wizerunkiem Matki Boskiej Ostrobramskiej. Jednocześnie jest to odniesienie przypominające o związkach Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (kościół ten od 1948 r. jest uniwersyteckim kościołem akademickim) z Wilnem i tamtejszym Uniwersytetem Stefana Batorego.

 

Po obu stronach ołtarza znajdowały się rokokowe płyty nagrobne wybitnych burmistrzów Torunia przedrozbiorowego: Klosmanna i Gieringa, także usunięte po II wojnie światowej przez jezuitów,