Fryderyk Chopin w Toruniu

w przygotowaniu

W sierpniu 1825 r. podczas drugich wakacji w Szafarni, Chopin zrobił wypad do Torunia, miasta rodzinnego dwóch wielkich przyjaciół jego rodziców: słynnego leksykografa i pedagoga Samuela Bogumiła Lindego oraz Fryderyka Skarbka: ekonomisty, powieściopisarza i swojego ojca chrzestnego, dawnego ucznia ojca Fryderyka, Mikołaja Chopina.
Fakt pobytu Fryderyka Chopina w Toruniu ma potwierdzenie źródłowe: jest nim list Fryderyka do kolegi Jana Matuszyńskiego w Warszawie, pisany z Szafarni najprawdopodobniej w sierpniu 1825 r.:
Cóżeś widział w Puławach? Widziałeś część tylko małą tego, na co moje oczy w całości spoglądały. Wszakżeś widział w Sybilli cegiełkę wyjętą z domu Kopernika, z miejsca jego urodzenia? a ja widziałem cały ten dom, całe to miejsce, lubo teraz nieco sprofanowane. Wystaw sobie, Kochany Jasiu, w owym kącie w tym pokoju, gdzie ten sławny astronom życiem udarowany został, stoi łóżko jakiegoś Niemca, który pewno, objadłszy się kartofli, nieraz dość częste puszcza zefiry, a po owych cegłach z których jedną z wielkimi ceremoniami do Puław posłano nie jedna łazi pluskiewka. Tak to mój bracie Niemiec nic nie zważa kto w tym domu mieszkał; dopuszcza się tego na całą ścianę czego by Xiężna Czartoryska na jedną nie zrobiła cegiełkę.
Posłano do Puław, bo w Puławach było muzeum pamiątek po wielkich Polakach stworzone przez księżną Czartoryską.
Jak się jednak okazało, dom (na rogu ulic Kopernika i Piekar, czyli w miejscu w którym obecnie położona jest kamienica przy ul. Kopernika 40), nad którego złym stanem ubolewał Fryderyk, do lat 80. XIX w. był mylnie utożsamiany z miejscem urodzenia wielkiego astronoma (więcej tutaj).
Oglądane zabytki toruńskiego grodu wywarły na Fryderyku duże wrażenie:
To jest wszystko co Ci o Toruniu napisać jestem w stanie, może więcej opowiem, ale to tylko Ci napiszę, iż największą impresję czyli alias wrażenie, pierniki na mnie uczyniły. Widziałem ja prawda, i całą fortyfikację ze wszystkich stron miasta, ze wszystkimi szczegółami, widziałem sławną machinę do przenoszenia piasku z jednego miejsca na drugie, [...] prócz tego kościoły gotyckiej budowy, od Krzyżaków fundowane, z których jeden w 1231 r. zbudowany. Widziałem wieżę pochyłą, ratusz sławny, tak zewnątrz, jako i wewnątrz, którego największą osobliwością jest to, iż ma tyle okien, ile dni w roku, tyle sal, ile miesięcy, tyle pokoi ile tygodni, i że cała budowla onego jest jak najwspanialszą, w guście gotyckim. To wszystko jednak nie przechodzi pierników, oj pierników z których jeden posłałem do Warszawy.
W Toruniu Chopin mógł przyjrzeć się specyficznej, niezwykle zróżnicowanej architekturze, podziwiał średniowieczną zabudowę mieszczańską - spichlerze, a także gotycki ratusz (co do opisu jego konstrukcji Fryderyk przekazuje w cytowanym fragmencie listu informację niezupełnie ścisłą). Wspomina także o okazałych świątyniach stojących w okolicy ratusza. Jest zatem bardzo prawdopodobne, że zwiedził trzy gotyckie kościoły. Ponadto widział toruńską osobliwość - Krzywą Wieżę z początku XIV w., czyli basztę - część gotyckiego systemu obronnego miasta - obowiązkowy punkt programu turystycznego.
 
Zwiedzanie miasta zdominowała jednak kwestia pierników, czyli prawdziwego toruńskiego skarbu. W tym samym liście napisał wcześniej:
Ale porzuciwszy Kopernika, zacznę o pierniku toruńskim. Nie bez tego, żebyś ich dobrze, a może lepiej niż Kopernika znał, z tym wszystkim doniosę Ci o nich ważną wiadomość, która się może zdać do jakiegoś szpargała; wiadomość jest następująca. Podług zwyczaju tutejszego piekarzy, sklepy do pierników są to sienie obstawione skrzyniami na klucz dobrze zamykanymi, w których rozgatunkowane, w tuziny ułożone pierniki spoczywają. Zapewne tego w Adagiorum Hiliades nie znajdziesz, ja jednak znając Twoją ciekawość w tak ważnych rzeczach, donoszę Ci, ażebyś tłomacząc Horacego, w sensach wątpliwych, zawiłych umiał sobie poradzić.
 
Dla upamiętnienia pobytu Fryderyka Chopina w Toruniu została umieszczona w fasadzie dawnego pałacu Fengerów stosowna tablica pamiątkowa. Pod nią natomiast znajduje się kolejna, poświęcona Fryderykowi Skarbkowi.
 
Opisywany przez Chopina ratusz jest rzeczywiście wyjątkową budowlą, sławną - jak pisał, jednym z największych gotyckich ratuszy w Europie, jednak jego opis jako kalendarza jest raczej legendą, chociaż dodającą uroku i tajemniczości temu wielkiemu gmachowi.
 
Chopin nigdy dotąd nie widział takiego nagromadzenia monumentalnych gotyckich budowli. Był pod ich ogromnym wrażeniem, jak pisał w liście do kolegi. Toruń, który widział Chopin w 1825 r. był znacznie bogatszy w zabytki gotyckie, niż Toruń obecnie. Gród Kopernika zachwyca i dziś, jednak turysta, który będzie zwiedzał miasto szlakami kompozytora, nie zobaczy dziś tego, co wzbudziło podziw muzyka.
 
Nie ma dziś już wysokiej gotyckiej Bramy Chełmińskiej, która wraz z najbliższymi murami obronnymi i sąsiednimi basztami do złudzenia przypominała okolice Bramy Floriańskiej w Krakowie. Nie ma też Bramy Starotoruńskiej - najstarszej bramy w Toruniu, nie ma Bramy św. Jakuba, Bramy Prawej czy legendarnej baszty Koci Ogon. Nie ma też monumentalnej Bramy Paulińskiej, Bramy Kotlarskiej. Nie ma ogromnego gotyckiego kościoła św. Mikołaja i klasztoru dominikańskigo, rozebranych krótko po wizycie Chopina. A to jest jedna z z największych strat, jaką poniósł Toruń, gdyż gotycki halowy kościół św. Mikołaja był największą i najbardziej monumentalną budowlą na Nowym Mieście, pełną gotyckiego wyposażenia. Wystrój świątyni był wyjątkowo bogaty; w całym kościele znajdowało sie 20 ołtarzy, ponadto 2 ołtarze w kaplicach na terenie klasztoru i jeden ołtarz w północno-zachodnim narożniku wirydarza. XVIII-wieczne źródła mówią o wielu epitafiach, tablicach nagrobnych, grobowcach i nagrobkach pochowanych tu w podziemiach przedstawicieli szlachty z Ziemi Chełmińskiej. Dzisiaj jedynymi pozostałościami po kościele i przylegającym doń klasztorze dominikańskim sa zachowane przyziemia kościoła i fragment ściany kaplicy św. Katarzyny przy ul. Dominikańskiej. Niewielką część cennego wyposażenia kościoła współczesny turysta może podziwiać w kościołach, do których zabytki zostały przeniesione. W kościele św. Jakuba znajduje się m.in. wyjątkowy obraz Pasji Chrystusowej z 1480 r., który musiał przykuć uwagę Chopina.
 
Fryderyk Chopin musiał być też pod wrażeniem wyjątkowych, niespotykanych w innych miejscach poza północnymi miastami hanzeatyckimi, bogatych kamienic patrycjuszowskich. W 1825 r. było ich znacznie więcej niż dziś. Kamienice szczytowe z bogato zdobionymi fasadami zwieńczonymi np. figurami alegorycznymi decydowały o ogólnym wizerunku Torunia, który zaliczał się do kręgu architektury typu niderlandzkiego. Jednak już w XIX w. trwał proces przebudowy wielu starych, albo budowy nowych domów, które można nazwać czynszowymi. W ten sposób powstała nowa architektura kamienic, zdominowana formą XIX-wieczną, kiedy to sięgające swoją świetnością czasów gotyku, renesansu i baroku kamienice przebudowywano lub zastępowano budynkami w stylu eklektycznym, secesyjnym i modernistycznym. Zaobserwować więc dziś można stosunkowo niewielką, w porównaniu z dawną, liczbę fasad gotyckich, renesansowych, barokowych, przede wszystkim wzdłuż głównych traktów Starego i Nowego Miasta.

Kontakt

tel. 56 621 02 32
biuro@toruntour.pl
formularz kontaktowy
 
 
   
Właścicielem i operatorem Toruńskiego Portalu Turystycznego funkcjonującego pod domeną toruntour.pl jest Toruński Serwis Turystyczny, Toruń, ul. Rabiańska 3 (mapa), tel. 66 00 61 352, NIP: 8791221083.
Materiały zawarte w Toruńskim Portalu Turystycznym www.toruntour.pl należą do ich autorów lub właściciela serwisu i są objęte prawami autorskimi od momentu powstania Portalu w 2015 r. Wszelkie wykorzystywanie w całości lub we fragmentach zawartych informacji bez zgody Wydawcy Serwisu jest zabronione.
Polityka cookies
 
Jeżeli chcesz opublikować swój artykuł lub napisać do Toruńskiego Portalu Turystycznego ponieważ gdzieś do tekstu wkradł się błąd, chcesz nawiązać współpracę lub po prostu przekazać swoją opinię, możesz to zrobić używając adresu mailowego biuro@toruntour.pl. Żadna wiadomość nie pozostanie bez odpowiedzi!
 
Zostań naszym patronem. Poznaj szczegóły i możliwości tutaj