Panorama nadwiślańska Torunia

...Naprzód ujrzysz nad górami śpice. I wysokich wież złote makowice,
Co swemi wierzchy modre niebo orzą, obłoki porzą.
A gdyć za szkutę w zad ucieką góry,
Oglądasz świetne jako płomień mury. Miasto jak z rąbka wywinął osobne. Na wszem ozdobne.

- pisał o Toruniu w 1595 r. renesansowy poeta Sebastian Klonowic

Nadwiślański widok toruńskiego Średniowiecznego Zespołu Miejskiego, oglądany z południowego brzegu Wisły (z wyspy wiślanej Kępa Bazarowa będącej - co jest też kolejną, unikatową atrakcją - rezerwatem leśnym w środku miasta) należy do najpiękniejszych panoram miast. Zawsze był inspiracją dla malarzy, poetów i zachwycał flisaków i żeglarzy płynących Wisłą. Jest to jednocześnie najbardziej znany widok Torunia, którego urok podkreśla nocna iluminacja.

Wśród najważniejszych zabytków współczesnej panoramy Torunia od strony Wisły wymienia się od zachodu: gotycką Bramę Żeglarską, strzelistą wieżę barokowego Kościoła Ducha Św., niskie wieżyczki gotyckiego Kościoła Mariackiego, dach i wieżyczki neorenesansowego Dworu Artusa, w głębi wieżę gotyckiego Ratusza Staromiejskiego, górującą w całej panoramie monumentalną bryłę gotyckiej Katedry św.św. Janów, gotycki Dwór Bractwa św. Jerzego, niską wieżę dawnego neoromańskiego kościoła Trójcy św., na wschodzie panoramę zamykają wieże: nowomiejskiego gotyckiego Kościoła św. Jakuba i wysmukła neogotyckiego Kościoła św. Katarzyny, dołem ciągną się średniowieczne obronne mury miejskie.

W ciągu wieków, poczynając już od XIV stulecia, powstawały licznie różnego rodzaju malownicze przedstawienia nadwiślańskiego widoku Torunia. Twórców urzekało nie tylko samo naturalne nadrzeczne położenie miasta na niskich terasach Wisły, ale przede wszystkim ciekawa, monumentalna architektura Torunia.

Panoramę Torunia umieszczono m.in. na:

• słynnych talarach oblężniczych, wybitych w mennicy toruńskiej w latach 1630-1631. Emisją tą uczczono rocznicę skutecznego odparcia oblężenia szwedzkiego w 1629 roku. Budowle miasta przedstawiono otoczone kłębami dymu i ognia. W otoku znajduje się łaciński napis, w tłumaczeniu: "wierność i stałość ogniem doświadczona", a na drugiej stronie treść: "Toruń przez nieprzyjaciół oblężony przy bożej pomocy mężnie przez obywateli obroniony d. 16 lutego 1629". Ten specjalny medal kazał wybić król Zygmunt III Waza w uznaniu bohaterskiej postawy Torunia.

• medalu upamiętniającym wyzwolenie Torunia spod okupacji szwedzkiej z okresu "potopu" (>>>) wybitym w roku 1658 z inicjatywy Rady Miasta Torunia. Na awersie widnieje popiersie króla Jana Kazimierza (który z Podgórza kierował walkami o odzyskanie Torunia z rąk szwedzkich). Panoramę Torunia od strony północnej pokazano na rewersie. Jest ona tłem sceny kapitulacji załogi szwedzkiej przed królem. W górnej części medalu Bóg (napis hebrajski) otacza promienistą opieką Toruń.

• medalu upamiętniającym wyrok za tumult toruński w 1724 r. (>>>), wybitym w Toruniu z inicjatywy Rady Miasta. Na awersie przedstawia smutną niewiastę siedzącą i wspartą o tarczę herbową Torunia, w tle nadwiślański widok Torunia, poniżej napis w tłumaczeniu: "7 grudnia 1724", otoku: "Wolność Torunia pogwałcona". Na rewersie: człowiek klęczący, przy nim kat z mieczem wzniesionym, z prawej ciało ściętego, z lewej szubienica, w otoku napis w tłumaczeniu: "Przez okrucieństwo jezuitów".

• medalu wybitnym na 500-lecie zalożenia Torunia, z 1731 r., z widokiem miasta za rzeką, nad miastem słońce, po lewej pod drzewem strażnica krzyżacka i pionowa data: 1231, na bliższym brzegu rzeki oddział pieszego wojska.

• medalu na 300-lecie wyzwolenia Torunia od Krzyżaków, z 1754 r. Na awersie medal przedstawia panoramę nadwiślańską Torunia z widokiem płonącego zamku krzyżackiego. W otoku napis łaciński, w tłumaczeniu: Przed trzystu laty udręczony Toruń, w nocy zrzuciwszy jarzmo, oswobodzony cieszy się wolnością. Na rewersie scena na przedpolu zamku krzyżackiego w Malborku, przedstawiająca spotkanie 6 rycerzy wielkiego mistrza krzyżackiego z wysłanniekiem Związku Pruskiego, który doręcza list z aktem wypowiedzenia posłuszeństwa Krzyżakom.

Spośród najbardziej znanych dawnych widoków Torunia należy wspomnieć kilka panoram:

• widok perspektywiczny-miedzioryt J. Hoffmanna z 1631 roku (powstały prawdopodobnie pod wpływem planu Torunia, powstałego w 1629-1631) pt. "Civitas Thorunium Hoffmannum Geom. et Archit. Ispe author fecit et A° 1631"

• będący jego uproszczoną wersją miedzioryt wg M. Meriana z 1641 roku (który powstał jako ilustracja dzieła "De rebus publicis hanseaticis" wg J. A. Wardenhagena, posiada wiele ówczesnych odbitek i dziś jest najbardziej popularny), na podstawie którego powstało później kilka innych widoków (np. w dziele G. Bodenehra z 1727 roku pt. "Curioses Staats und Kriegs Theatrum in Pohlen"

• popularny miedzioryt C. D. Pietescha z wydanej w 1684 roku książki Johanna Christopha Hartknocha - profesora toruńskiego Gimnazjum Akademickiego - pt. "Alt - und Neues Preussen" ("Stare i Nowe Prusy"). Przedstawia Toruń otoczony średniowiecznymi murami obronnymi z nowożytnymi bastionami. W głębi najważniejsze budowle, jednak o nieproporcjonalnych kształtach, ze zbyt wysokimi, wyolbrzymionymi i strzelistymi wieżami sztucznie "wyciągniętymi" do góry (są to typowe, szablonowe cechy ówczesnych przedstawień miast).

• widok przedstawiający szwedzkie ostrzeliwanie Torunia w nocy 24 września 1703 roku (więcej o tym wydarzeniu tutaj) , autorstwa toruńskiego rysownika XVIII-wiecznego, G. F. Steinera. Silnie ufortyfikowany Toruń, dodatkowo obsadzony załogą wojskową saską doznał wtedy ze strony atakujących największych w historii zniszczeń wojennych.

• widok ostrzeliwanego przez Szwedów w 1703 r. Torunia, autorstwa J. Lithena z 1706 r. Doskonałe przedstawienie tego najtargiczniejszego wydarzenia w Toruniu pokazano z północnego Przedmieścia Chełmińskiego. Bardzo dobrze uwidocznione toruńskie obwarowania bastionowe (>>>).

• najstarsza zachowana panorama Torunia pochodzi z 1594 r. i znajduje się na późnorenesansowym epitafium Macieja Neissera i jego małżonki, w obrazie górnym i jest tłem dla sceny Chrztu Chrystusa w Jordanie. Epitafium znajduje się w nawie południowej, w przęśle zachodnim Kościoła Mariackiego

• natomiast najstarsza zachowana fotografia panoramiczna Torunia pochodzi z 1861 r. i została wykonana przy ruinach zamku Dybów (fragmenty na pierwszym planie). Wykonał ją gdański fotograf Eduard Flottwell, który przyjechał jednym z pierwszych pociągów, jakie dotarły do Torunia. Przybył na zaproszenie miejscowych kupców, aby uwiecznić miasto z okazji otwarcia szlaku kolejowego.

Tymczasem najstarszy znany widok Torunia nie zachował się, przetrwał natomiast jego opis. Było to malowidło ścienne z 1503 roku mistrza Antoniego, umieszczone wewnątrz sali wielkiej Dworu Artusa, przedstawiające walkę św. Jerzego ze smokiem na tle panoramy średniowiecznego Torunia.

W tym miejscu trzeba też wspomnieć o XVIII-wiecznych rysunkach G. F. Steinera, przedstawiających poszczególne obiekty w mieście oraz jego ogólne widoki.

Zwiedzanie, informacje

Dla ułatwienia podziwiania uroku nadwiślańskiej panoramy toruńskiego Średniowiecznego Zespołu Miejskiego wykonano specjalny taras - punkt widokowy. Znajduje się on na na wyspie Kępa Bazarowa, naprzeciwko Bramy Mostowej.
Dotrzeć tam można na dwa sposoby:
► w sezonie letnim na Kępę Bazarową pływa łódź turystyczna "Katarzynka", która jednorazowo zabiera około 20 osób. Przystanie znajdują się: pod Bramą Mostową i nieopodal punktu widokowego na Kępie.
► na pieszo lub komunikacją miejską przez most Piłsudskiego:
• wybierając się na pieszy spacer przez most należy iść chodnikiem po jego wschodniej stronie (tj. od strony Starego Miasta). Zaraz za mostem skręcamy w lewo w ulicę Dybowską, którą po około 500 metrach dojdziemy do ulicy Majdany. Ta z kolei prowadzi w lewo do celu. Cała odległość od placu Rapackiego wynosi około 2 km (w tym 1 km przez most).
• lub z przystanku autobusowego na placu Rapackiego należy wsiąść w autobus jednej z linii nr: 11, 14, 22, 27, 36, które jadą w kierunku kolejowego dworca Toruń Główny. Tutaj, tj. na drugim z kolei przystanku należy wysiąść i kierować się w ulicę Majdany, która przez prowadzi bezpośrednio do punktu widokowego.

► Na wycieczkę z przewodnikiem zapraszamy w ramach trasy 2.4. "Panorama Torunia i zamek Dybów".

Panorama Torunia cudem Polski

Nadwiślańska panorama Torunia w 2007 r. zajęła drugie miejsce w konkursie na siedem cudów Polski "Moich Podróży" - dodatku do dziennika "Rzeczpospolita".
Plebiscyt rozstrzygnęły osoby, które przez internet wskazywały najatrakcyjniejsze miejsca naszego kraju. Toruński Średniowieczny Zespół Miejski i nadwiślańską panoramę wyprzedziła tylko kopalnia soli w Wieliczce z 29 tys. wskazań. Za Toruniem, który zdobył 28 tys. głosów znalazły się: Zamek w Malborku, Zamek Królewski i Katedra na Wawelu w Krakowie, Kanał Elbląski, Zamość oraz Rynek Główny i zespół staromiejski w Krakowie.

Pod koniec lipca 2007 r. na łamach turystycznego dodatku "Moje Podróże" dziennik "Rzeczpospolita" ogłosił internetowy konkurs "Wybieramy 7 Cudów Polski". Z całej Polski napłynęło w sumie prawie 400 zgłoszeń różnych budowli i miejsc - przy czym warto dodać, że konkurs obejmował tylko obiekty architektury i kultury materialnej, wyłączał zaś cuda natury.

W pierwszym etapie konkursu nad 400 propozycjami debatowała kapituła specjalistów w składzie:
Anda Rottenberg - historyk sztuki,
Elżbieta Piskorz-Branekova - etnograf z Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie,
Olgierd Budrewicz - podróżnik, pisarz i varsavianista,
Grzegorz Buczek - architekt urbanista, członek zarządu Towarzystwa Urbanistów Polskich,
Rafał Szmytke - prezes Polskiej Organizacji Turystycznej,
Paweł Lisicki - redaktor naczelny "Rzeczpospolitej".

Jury ogłosiło 31 sierpnia swój werdykt - do dalszej rywalizacji wytypowało 27 obiektów. Wśród nich znalazł się toruński zespół staromiejski i panorama nadwiślańska.
Od tego momentu rozpoczęło się ogólnopolskie głosowanie. Do 19 września do godz.12.00 internauci mogli za pośrednictwem poczty e-mail oddawać głosy na swoich faworytów. Z jednego adresu pocztowego zaliczano oddanie jednego głosu, a w ramach jednego głosu można było zaznaczyć maksymalnie 7 obiektów.

(20.09.2007., za: Gazeta Wyborcza Toruń, Toruński Serwis Samorządowy)

Powrót do:

poprzedni

następny