Odwach
Odwach był jednym z symboli militarnej siły Torunia, a jednocześnie jego statusu i uprawnień, wynikających z królewskich przywilejów zwolnienia od kwaterunku wojsk koronnych oraz prawa do posiadania własnych miejskich stałych sił zbrojnych (wojska). Posiadanie przez Toruń własnego wojska było dowodem dużej niezależności miasta i znaczenia
Trzypiętrowy budynek dawnego Odwachu stoi na rogu ul. Żeglarskiej i Szerokiej, a więc w centrum Starego Miasta. Był siedzibą toruńskiego zawodowego oddziału wojskowego.
Zbudowany w 1601 roku z inicjatywy burmistrza Heinricha Strobanda, pod jego osobistym nadzorem, jako obszerny, 3-piętrowy, w stylu renesansu północnego (manieryzmu). Zwrócony był kalenicowo do ul. Szerokiej i szczytowo do ul. Żeglarskiej. Był dwukolorowy: podobnie jak zbudowanego w tymże czasie gmachu Ekonomii, ceglane elewacje odwachu rozczłonkowane były biało tynkowanymi gzymsami, oddzielającymi kondygnacje; podobnie tynkowane były łukowe wnęki nad oknami. Okna miały kamienne podziały. Fasadę od ul. Żeglarskiej wieńczył szczyt, a od ul. Szerokiej dwa mniejsze szczyty nad gzymsem. W narożniku budynku znajdowała się wieżyczka zwieńczona hełmem z latarnią.
Wielkość budynku i wyszukana forma architektoniczna świadczą o tym, że przeznaczony był nie tylko do zaspokojenia potrzeb organizacyjno-technicznych, ale służył podniesieniu prestiżu miasta i jego mieszkańców.
W przyziemiu mieściły się wartownia i areszt, na pierwszym piętrze znajdowały się pomieszczenia dla pełniących właśnie służbę oficerów. Wyższe kondygnacje zajmowały magazyny sprzętu wojskowego. Narożna wieża schodowa zwieńczona była niewielką kopułą, w której umieszczony był dzwon. Przed narożnikiem stała budka wartownicza, dla chodzącego bez przerwy przed budynkiem wartownika z muszkietem i szablą. W razie niebezpieczeństwa lub dla oddania honorów wojskowych dostojniejszym gościom wartownik wywoływał resztę oddziału wartowniczego pod broń.
Stała załoga w czasie pokoju odwachu liczyła ok. 80 żołnierzy. Od ul. Szerokiej na ścianie odwachu pod daszkiem prezentowano broń palną i białą.
Od strony ul. Żeglarskiej od 1629 roku stał drewniany osioł z obitym żelazną blachą spiczastym grzbietem, służący do wykonywania hańbiących kar dyscyplinarnych za mniejsze przewinienia. Podobny osioł był ustawiony także przy północnej ścianie niedalekiego Ratusza Staromiejskiego. Replikę osła ustawiono na pocz. XXI w. (patrz tutaj).
Widok w 2022 r.
Budynek został przebudowany w stylu klasycystycznym w XIX wieku (m.in. zlikwidowano ozdobne szczyty, wieżyczkę schodową, podzielono układ wnętrz) na mieszkania czynszowe, po rozwiązaniu miejskiego wojska w zmienionej sytuacji politycznej zaboru pruskiego, i w takiej zubożonej formie pozostał do dziś.
Przed 1601 r. funkcję odwachu pełniła kamienica przy ul. Żeglarskiej 5.
Widok od strony ul. Żeglarskiej, rys. Schreiber, 1783 r.
Zobacz też:
Powrót do:
