Barbakan Chełmiński w Toruniu

 

W 1449 roku przed Bramą Chełmińską (czyli od strony północnej Starego Miasta) mistrz Lucas rozpoczął budowę kolejnego toruńskiego barbakanu typowego (budowa ukończona w 1452 r.), podobnego do Starotoruńskiego, nazywanego Kocim Brzuchem.
Również i ten barbakan półkoliście otoczony był własną fosą. Także i on został zniszczony w 1703 roku przez Szwedów (zobacz: Oblężenie Torunia w 1703 r. Szwedzkie ostrzeliwanie), osłabiając w ten sposób obronność Torunia. W przeciwieństwie do barbakanu Starotoruńskiego, po Chełmińskim nie ma już najmniejszego śladu.

 

Barbakan Chełmiński na planie Matthausa Meriana, 1641 r.

 

 

Barbakan Chełmiński stanowił główny element obronny północnej części murów i bramy.
Cała budowla, późniejsza od Barbakanu Statororuńskiego miała od niego nieco ulepszoną formę w kierunku zwiększenia obronności, zwłaszcza wobec rozwoju broni palnej. Był on nieco niższy od Barbakanu Starotoruńskiego, jednak o większej o 5 m średnicy. Miał formę ośmiobocznej wieży o czterech kondygnacjach, z których najwyższa była nieco wysunięta i posiadała arkadowo zwieńczone machikuły. Całość nakrywał ośmiopłaszczyznowy dach.

 

Barbakan Chełmiński na makiecie średniowiecznego Torunia

 

 

Dzięki swej znacznej średnicy i mniejszej wysokości wydawał się bardziej przysadzisty od Starotoruńskiego i stanowił wzór dla barbakanów krakowskiego i warszawskiego. Otaczająca barbakan fosa miała 12 m szerokości. Taką też długość miał drewniany most prowadzący od fortecy do przedbramia przerzucony nad fosą.

Przedbramie stanowił jednokondygnacyjny, murowany budynek przykryty dwuspadowym dachem przepruty bramką prowadzącą na północny przedmiejski parcham. Znacznemu zwiększeniu uległ tu kąt osi wjazdu z bramy barbakanu do Bramy Chełmińskiej. Wysunięty daleko poza linię murów miejskich, z powodzeniem chronił je od północy.
Z Bramą Chełmińską barbakan był połączony szyją o długości ok. 27 m, szerokości 9 m i grubości muru ok. 2 m.

 

Przebywający kilkakrotnie w Toruniu król Jan Olbracht tak zafascynowany był tymi budowlami i ich możliwościami obronnymi, że w 1498 roku zlecił budowę „takowej fortalicji” w Krakowie. Osobiście położył tam kamień węgielny pod budowę i przekazał na ten cel 100 grzywien.