Serenissima East

• Serenissima East. Sztuka polska, litewska, łotewska i estońska od ok. 1990 do dzisiaj
• Centrum Sztuki Współczesnej "Znaki Czasu", Toruń, ul. Wały Sikorskiego 13 >>>
• od 20 października do 31 grudnia 2023 r.

SERENISSIMA EAST to tytuł międzynarodowej wystawy sztuki współczesnej, nawiązujący do historii. Serenissima, czyli Najjaśniejsza była Rzeczpospolita Obojga Narodów, ale także Republika Wenecka. To symboliczny pomost z zakresu semantyki, ale związany także z faktem, że współczesną sztukę z Polski, Litwy, Łotwy i Estonii pokazujemy najpierw w Polsce, ale planujemy ekspozycje także na Litwie, Łotwie, w Estonii oraz w Wenecji podczas Biennale Sztuki 2024.

Siłą tego projektu jest przede wszystkim najwyższa jakość prezentowanej sztuki, ale również symboliczne przypomnienie – krótka lekcja historii dla publiczności międzynarodowej. Kiedyś byliśmy jednym, potężnym państwem, które zostało rozebrane w XVIII wieku przez sąsiadów, przez cały wiek XIX nieobecnym na mapach, po 1918 wskrzeszonym jako seria państw narodowych. Znów rozdzielone po Jałcie, wchłonięte przez ZSRR, a po rewolucji Solidarności i upadku muru berlińskiego odzyskujące po raz drugi niepodległość, by w końcu, w 2004 na powrót połączyć się w rodzinie Unii Europejskiej.

Aspekt historyczny jest ważny w sensie symbolicznym, ale raczej drugorzędny pod względem merytorycznego wyboru artystów i dzieł z tych, a nie innych krajów. Czy z racji swoich korzeni kultura i sztuka polska i z krajów bałtyckich ma jakieś wspólne cechy, które wyróżniałyby ją od sztuki innych regionów Europy? Raczej nie, a próby udowadniania podobnej tezy byłyby karkołomne i chyba bez sensu. Zwłaszcza współcześnie, w epoce globalizacji i nieograniczonych możliwości komunikacji i wymiany idei. Ważniejsze jest wykazanie wartości tej sztuki: uniwersalnych, obiektywnych, a nie swoistych, regionalnych. SERENISSIMA grupuje dokonania uznanych w swoich krajach i na arenie międzynarodowej artystów, w wielu wypadkach najsławniejszych malarzy czy animatorów, ale dla publiczności np. Biennale weneckiego ich nazwiska, tytuły i krajowe zasługi nie mają większego znaczenia. W masie najlepszych artystów i dzieł z całego świata, które jak zwykle zawitają do Wenecji, będzie liczyła się tylko jakość i siła oddziaływania, a nie lokalne wyróżnienia. I to daje największe szanse na sukces, gdyż w Wenecji liczy się przede wszystkim sztuka i nie ma znaczenia czy artysta tworzy w Nowym Jorku, Kairze czy Tallinie.

Na powierzchni 2000 m2, w tym monumentalnej sali kolumnowej, przygotowujemy pokaz malarstwa, rzeźby, grafiki, wideoartu i filmów animowanych, a także wydanie angielskojęzycznego katalogu w 4 tomach. Przygotowania trwają od 2018. Kurator, podczas wyjazdów studyjnych, dokonał wyboru artystów i odbył rozmowy z partnerami na Łotwie, Litwie i w Estonii. Wszyscy artyści podeszli bardzo entuzjastycznie do projektu, więc przystąpiliśmy do realizacji.

W CSW Znaki Czasu w Toruniu, które jest głównym organizatorem projektu, będzie miała miejsce inauguracja projektu 20 października 2023. W kwietniu 2024 planujemy specjalną edycję wystawy podczas Biennale Sztuki w Wenecji. Później, czyli w 2024 i 2025 projekt będzie pokazywana w Rydze, Wilnie i Tallinie. A jeszcze później przedstawimy SERENISSIMĘ WEST. Ale to już w 2025.

Wśród prezentowanych malarzy znajdują się: Andrzej Wróblewski, ikona polskiej sztuki współczesnej, urodzony w Wilnie Jonas Gasiūnas (LT) – profesor i wieloletni dziekan malarstwa w wileńskiej ASP, jeden z najoryginalniejszych malarzy europejskich, Kaido Ole (EST) – profesor ASP w Tallinie, bliski konceptualizmowi, Kristaps Zarins (LV) i Andris Vitolins (LV) – profesorowie, odpowiednio: rektor i prorektor Łotewskiej Akademii Sztuki w Rydze, Eugeniusz Minciel (PL) – abstrakcjonista konkretny, klasycy: Jan Dobkowski (PL) i Tomasz Ciecierski (PL), Egle Ridigaite (LT) – tworząca monumentalne obrazy na płótnach bezpośrednio mocowanych do ściany galerii, klasyk z Nowego Jorku Kestutis Zapkus (LT).

Pokażemy kolekcję plakatów mistrzów polskiej szkoły plakatu: Jana Lenicy (PL) i Wojciech Fangora (PL), ale także Guntarsa Sietinsa (LV) i Janisa Murovskisa (LV), profesorów Łotewskiej Akademii Sztuki w Rydze.

Rzeźbiarze i twórcy instalacji to nowojorski artysta Zilvinas Kempinas (LT), tworzący również w USA Nomeda i Gedyminas Urbonasowie (LT) i Gleb Pantelejvs (LV) z Rygi.

Twórcy wideoartu to klasycy dobrze znani na arenie międzynarodowej: Jonas Mekas (LT), współpracownik Andy’ego Warhola, jednego z najważniejszych twórców nowojorskiej awangardy filmowej, oraz Józef Robakowski (PL) – fotografik, filmowiec, teoretyk, twórca Zero 61 i Warsztatu Formy Filmowej. Pokazane zostaną ich filmy z różnych okresów twórczości.

Zaprezentujemy także prace wybitnych fotografików: Andrzeja Jerzego Lecha (PL), Krzysztofa Wodiczko (PL), obu z Nowego Jorku oraz grupę TTL – trzech mistrzów fotografii litewskiej: Gintautasa Trimakasa, Remigijusa Treygysa i Alvydasa Lukysa.

Animacja jest jedną z wiodących dyscyplin artystycznych w Polsce, święcąca triumfy na festiwalach i wszelkich konkursach. Na wystawie pokażemy prace rysunkowo-malarskie na płytach gipsowych w formie instalacji, a także klasyczne filmy Piotra Dumały (PL), w tym „Kafkę”, „Zbrodnię i karę” oraz nominowane do Oscara „Hipopotamy”.

Aż dziewięciu uczestników projektu brało udział w poprzednich edycjach weneckiego Biennale Sztuki – zarówno w pawilonach narodowych, jak i wystawach towarzyszących.

Wystawie będzie towarzyszył program edukacyjny i sesja naukowo-krytyczna.