Jak wyglądał Mikołaj Kopernik

Autentyczny portret Mikołaja Kopernika miał istnieć w XVI wieku. Czy był to portret malowany przez samego wielkiego astronoma, który - obok wielu innych umiejętności - posiadał też talent malarski? Raczej wątpliwe. Po śmierci Kopernika obraz stał się własnością kapituły warmińskiej, która w 1584 roku podarowała go astronomowi duńskiemu, Tycho de Brahe, który sam czcił i cenił Kopernika. W ten sposób tajemniczy wizerunek trafił na duńską wyspę Hveen, gdzie de Brahe miał swój zamek i obserwatorium astronomiczne. Niestety w 1597 roku obraz wraz z zamkiem uległ pożarowi.

 

Jednak wszystko przemawia za tym, że istnieje kopia tego portretu.
Otóż w 1574 r.  według systemu Kopernika wykonano słynny zegar astronomiczny w katedrze w Strasburgu. Przy tym zegarze, na wieży, znajduje się portret Mikołaja Kopernika, przedstawiający astronoma w pozycji stojącej, trzymającego w lewej ręce kwiat konwalii, prawą wspierającego się o tablicę z napisem łacińskim w tłumaczeniu: "Prawdziwy wizerunek Mikołaja Kopernika przemalowany z jego autografu". Kopię tę sporządził Tobias Stimmer, co zostało potwierdzone dopiero w 1873 roku poprzez nieoczekiwane odkrycie na odwrocie malowidła napisu głoszącego, że: "Portret Kopernika skopiowany przez Tobiasa Stimmera podług oryginału, jaki doktor Tidemann Giese przesłał z Gdańska Dasypodiusowi".
Tidemann Giese (1543-1582) przed 1550 rokiem wysłał wspomniany wyżej autoportret Kopernika Dasypodiusowi do Strasburga, który konstruował mechanizm owego zegara. Wtedy też Stimmer zrobił kopię, po czym portret wrócił do Fromborka, by w 1584 roku stać się prezentem dla ww. Tychona de Brahe.

Tobias Stimmer wykonał także wizerunek Kopernika w postaci drzeworytu, zamieszczony w dziele "Icones seu immagines virorum litteris illustrium" z 1587 roku, zawierającym sto wizerunków znakomitych mężów. Astronom jest tu przedstawiony w sposób niemal identyczny, też trzyma konwalię.
Później wg drzeworytu Stimmera powstał miedzioryt Jana Teodora de Bry, opublikowany w 1593 roku w dziele "Wizerunki znakomitych mężów celujących wiedzą i uczonością". Tutaj widać też łaciński napis: "Nicolaus Copernicus Thornaeus Borussus Mathematicus" ("Mikołaj Kopernik toruńczyk, Prusak, matematyk").

 

Dziś najbardziej znany jest tzw. toruński portret Mikołaja Kopernika. Przyjmuje się, że powstał około 1580-1585 r. i przynajmnej od 1594 r. wisiał dawniej w bibliotece Gimnazjum Akademickiego (więcej: Kopernikowskie pamiątki).

 

Prowadzone jesienią 2005 roku badania archeologiczne w katedrze fromborskiej zaowocowały znalezieniem szczątków, które - jak się później okazało - należą do Mikołaja Kopernika. Na podstawie czaszki odnalezionej w grobowcu specjaliści dokonali rekonstrukcji prawdopodobnego wyglądu Kopernika w wieku 70 lat. Komputerowa wizualizacja jest porównywalna z najsłynniejszym wizerunkiem astronomia - tzw. toruńskim portretem Kopernika.
Odnaleziona czaszka, a szczególnie nos są zdeformowane, a z zachowanych portretów Kopernika można wyczytać, że miał złamany nos i lekko zdeformowaną lewą stronę twarzy. Możemy nawet stwierdzić, że Kopernik między siódmy a dwunastym rokiem życia uległ jakiemuś wypadkowi.
Wielu jednak badaczy i specjalistów podważa autentyczność tego znaleziska (>>>).

Wizerunek Kopernika wg Tobiasa Stimmera, przed 1574 r., przedstawia astronoma w postaci stojącej, trzymającego konwalię w lewej ręce, a prawą opierającego się o płytę z łacińską inskrypcją w tłumaczeniu: "prawdziwy obraz Mikołaja Kopernika, namalowany wg jego autoportretu" (kopia wg Józefa Flika, 1989 r.).
Obraz strasburski został jednak przemalowany w XIX w. na wzór toruńskiego portretu Kopernika.

 

Drzeworyt przedstawiający Mikołaja Kopernika wg Tobiasa Stimmera, 1587 r., opublikowany w dziele Nicolausa Reuasnera pt. "Icones seu imagines virorum literis illustrium" ("Wizerunki znakomitych mężów celujących wiedzą i uczonością")

 

Sabin Kauffmann, 1600: drzeworyt wzorowany na pracy Tobiasa Stimmera.

 

Miedzioryt Mikołaja Kopernika, 1597 r., Jan Teodor de Bry

 

Próba rekonstrukcji na podstawie odnalezionej czaszki w katedrze fromborskiej w 2005 r.