Pomnik Mikołaja Kopernika

Lokalizacja:

Rynek Staromiejski przed południowo-wschodnim narożnikiem Ratusza Staromiejskiego

Pomnik odsłonięto w 1853 roku, jednak historia jego sięga dalej. Oto 28 kwietnia 1809 r. na 3 tygodnie do Torunia z obleganej przez Austriaków Warszawy przeniosła się Rada Stanu Księstwa Warszawskiego. To właśnie stojący na jej czele Stanisław Staszic był inicjatorem wystawienia pomnika, co zostało zatwierdzone na posiedzeniu Rady 11 maja tegoż roku. Pod jego budowę wmurowano kamień węgielny 20 września; złożono też medal Towarzystwa Królewskiego Przyjaciół Nauk oraz miedziane tabliczki z uchwałą Rady Stanu. Następnie wszelkie sprawy dotyczące budowy pomnika rozstrzygano na posiedzeniach Towarzystwa Królewskiego Przyjaciół Nauk w Warszawie, którego Staszic był prezesem. 7 stycznia 1810 r. zapadła decyzja o gromadzeniu potrzebnego funduszu przy poparciu całego narodu. Niestety zmiana sytuacji politycznej - powrót Torunia pod panowanie pruskie w 1815 r., odsunęły w czasie odsłonięcie w Toruniu i zdecydowano się na realizację tego w Warszawie, co nastąpiło w 1830 r.

Ponowną inicjatywę, doprowadzoną do końca, wysunęło po latach toruńskie towarzystwo budowy pomnika, Coppernicus-Verein für Wissenschaft und Kunst, zawiązane pod nazwą Denkmalverein (Towarzystwo Pomnikowe) w 1839 r. W 1840 r. protektorat nad tym stowarzyszeniem i jego działalnością objął następca tronu, późniejszy król Prus Fryderyk Wilhelm IV. Mimo tego zbieranie funduszy (także poza granicami kraju - w całej Europie, Rosji, Ameryce Południowej) nie było bardzo owocne i brakującą kwotę 10 tys. talarów pokryto dzięki pomocy finansowej miasta Torunia i króla Fryderyka Wilhelma IV.

Pomnik odsłonięto w 1853 roku wg projektu Friedricha Christiana Tiecka (1776-1851), dyrektora Oddziału Rzeźby Galerii Akademii Sztuk Pięknych w Berlinie. Jest to jeden z najwcześniejszych pomników Kopernika w Polsce i na świecie.
Chociaż stoi dopiero od 160 lat, to jednak wydaje się, jakby od zawsze wtopiony był w pejzaż Torunia. W każdym razie nie można sobie wyobrazić Torunia bez pomnika Kopernika. Dziś jest on także ulubionym miejscem spotkań nie tylko mieszkańców, ale i turystów.

Brązowa statua astronoma o wys. 2,6 m stoi na wysokim granitowym cokole, na którym widnieje złotymi literami wypisany łaciński napis „Nicolaus Copernicus Thorunensis terrae motor, solis coelique stator”, w tłumaczeniu: "Mikołaj Kopernik Toruńczyk, ruszył Ziemię, zatrzymał Słońce i Niebo". Autorem tego tekstu był Rudolf Brohm
(1807–1887), profesor historii w Gimnazjum Toruńskim, jeden z założycieli towarzystwa Denkmalverein i długoletni członek zarządu.
Kopernik przedstawiony w antycznej todze profesorskiej, w lewej ręce trzyma przyrząd astronomiczny, astrolabium.
Pod cokołem studzienka, gdzie z paszczy delfina bije woda. Jest to nawiązanie do wcześniej istniejącego w okolicy ujęcia wody i zapewne pamiątka, jakoby Kopernik założył pierwszy wodociąg w Toruniu (niezrealizowane życzenie umieszczenia na cokole pomnikowym napisu informującego o rzekomym założeniu przez Kopernika toruńskiego wodociągu miał król pruski). Tymczasem drewniane rury wodociągowe istniały tu znacznie wcześniej, bo już przed połową XIV wieku.

Pomnik Kopernika i fragment wschodniej części Rynku Staromiejskiego na stalorycie z ok. 1860 r.

Widok jesienią 2021 r.

Pomnik Kopernika na fotografii z ok. 1890 r.

Odsłonięcie pomnika Kopernika, na podstawie obrazu z 1853 r. Edwarda Gärtnera (1801-1877)

Zobacz też:

Powrót do:

następny