Ratusz Staromiejski, Rynek Staromiejski 1

Cena biletu wstępu (zakup w kasie muzeum w Ratuszu Staromiejskim): normalny: 21 zł, ulgowy: 16 zł (2022 r.)

Wieża jest czynna: codziennie od 1 maja do 30 września w godz. 10-20, w kwietniu i październiku w godz. 10-18, pozostałych miesiącach w godz. 10-16.

 

 

Dziś wieża Ratusza Staromiejskiego służy m.in. jako punkt widokowy, skąd rozciąga się imponująca panorama Torunia. Ze zlokalizowanej na szczycie wieży platformy na wysokości 40 m rozpościera się widok całego toruńskiego nadwiślańskiego Średniowiecznego Zespołu Miejskiego oraz innych dzielnic.

 

Wejście prowadzi przez południowe skrzydło Ratusza (vis a vis Dworu Artusa) wąskimi i krętymi średniowiecznymi schodami na pierwsze piętro do wtopionej w niego wieży.

<<  Wewnątrz, na wysokości pierwszego i drugiego piętra widoczna jest już południowa ściana zbudowanej w 1274 r. wieży z maswerkowymi polichromiami z ok. 1330 r. (fotografia po lewej).

Tutaj znajduje się niewielka ekspozycja dotycząca historii wieży i dawnego jej wyglądu.

 

Od około 1385-1388 r. na wieży znajduje się zegar, pokazujący czterem stronom świata aktualną godzinę, a obecne dwa dzwony (godzinowy i minutowy) pochodzą z 1728 r. 

Zegar ten był pierwszym w państwie krzyżackim zegarem mechanicznym; tym samym obok zegara wrocławskiego to drugi najstarszy mechanizm zegarowy na obecnych ziemiach polskich.

Wewnątrz wieży znajduje się też carillon składający się z 12 dzwonów.

 

Wieża to najstarsza (1274 r.) część Ratusza Staromiejskiego, najstarsza wieża tego typu na terenie środkowej i wschodniej Europy.
Około 1430 r. zakończono wieżę spiczastym hełmem - iglicą, na szczycie której zawieszona była złota korona - symbol niezależności mieszczańskiej Torunia. Iglicę flankowały 4 mniejsze, wieńczące narożne wieżyczki. Niestety hełm ten został zniszczony w 1703 r. w czasie szwedzkiego bombardowania Torunia i dostąd nie odbudowany.

 

Wieża to najstarsza (1274 r.) część Ratusza Staromiejskiego, najstarsza wieża tego typu na terenie środkowej i wschodniej Europy.
Wieża toruńskiego ratusza w obecnej formie powstała w 1385-88 r. poprzez podwyższenie wieży istniejącej od 1274 r.

- prof. Jerzy Remer, 1952

 

Budowa wieży wzorowana była na flandryjskich belfortach (beffroi) - wieżach rynkowych, budowanych zazwyczaj w połączeniu z halami targowymi, będących jednocześnie strażnicami obserwacyjno-sygnalizacyjnymi. Z miastami Flandrii (głównie Brugią, Gandawą, Ypres) nawiązał Toruń bowiem bliskie kontakty handlowe i kulturalne już w połowie XIII wieku.

Z kolei wzorcem lubeckim wieży są m.in. zastosowane typy kształtek ceglanych, typy blend, co potwierdza, że warsztat wznoszący toruńską wieżę mógł pochodzić z Lubeki - stolicy Związku Hanzeatyckiego, w którym XIII- i XIV-wieczny Toruń odgrywał jedną z najważniejszych ról.

 

Wieża ratuszowa, mająca funkcję symboliczną - demonstrującą ekonomiczne i polityczne uniezależnienie się mieszczaństwa toruńskiego od suwerena (zobacz: Unikatowe cechy Ratusza Staromiejskiego), była też jednocześnie strażnicą obserwacyjno-sygnalizacyjną. Jej lokalizacja w południowo-wschodnim narożniku Rynku Staromiejskiego, gdzie krzyżowały się najważniejsze drogi komunikacyjne (w kierunku nadmorskim, wschodnim i południowym) jest również wyrazem funkcji strażniczej.

 

Wieża, na planie kwadratu, jest podpiwniczona. W przyziemiu wieży przez arkadę znajduje się przejazd z Rynku do hali ław chlebowych (dziś w dawnym przejeździe eksponowane jest dobrej klasy dzieło sztuki - gotycka figura Chrystus w Grobie).
W wieży przechowywano archiwalia, zbroje i kosztowności, tutaj także mieściło się więzienie.

 

Górna część wież została zwieńczona fryzem arkadowym i w narożnikach ujęta wielobocznymi wykuszami, na których osadzono wysokie smukłe 8-boczne wieżyczki (zniszczone w 1703 r.). Podobny, jednak większy i bardziej strzelisty hełm zbudowano pośrodku wieży ok. 1430 r. Zakończony on był formą latarni z iglicą zwieńczoną chorągiewką.
 
W 1593 r. ozdobny gotycki hełm wieży był remontowany i pomalowany na zielono. Na wierzchołku iglicy hełmu znajdowała się złota korona, symbolizująca niezależność toruńskiej republiki mieszczańskiej (Respublicae Thorunensis), a nad nią była chorągiewka blaszana. W 1615 r. hełm wieży pokryto nową blachą ołowianą i w 1619 r. ponownie pomalowano.
Hełmy czterech narożnych wieżyczek wieży w 1615 r. zostały zmienione z gotyckich na współczesne manierystyczne o formach bardziej „miękkich” – cebulastych. One również zakończone były chorągiewkami.

Na wieży, u podstawy hełmu, znajdował się – istniejący do dziś - „taras widokowy”, na którym fleciści wygrywali różne melodie i rożnych porach dnia, otoczony był kutymi żelaznymi kratami. Taras ten miał również funkcje obserwacyjne, skąd można było wypatrzeć np. zagrożenie pożarowe czy inne niebezpieczeństwa.
W ten sposób wieża wyglądała niezwykle imponująco. Była jednocześnie wyrazem samostanowienia, autonomii władzy Torunia i jej niezależności od centralnej polskiej władzy królewskiej.
 
W 1703 roku, w czasie bombardowania artyleryjskiego oblężenia szwedzkiego, spłonął spiczasty hełm - najwyższa część wieży, którą później nakryto tylko prowizorycznym dachem, a który dotrwał do dziś.

Makietę dawnego ratusza oglądać można wewnątrz.
Od około 1385 roku na wieży znajduje się zegar, pokazujący czterem stronom świata aktualną godzinę, a obecne 2 dzwony (godzinowy i minutowy) i kuranty pochodzą z 1728 roku.