Zofijówka

 

W międzywojennym Toruniu "Zofijówka" była znanym pensjonatem prowadzonym przez Kazimierę Żuławską, pełniącym jednocześnie rolę salonu artystycznego w stylu i tradycji Młodej Polski, miejscem, gdzie zbierali się, dyskutowali, nawiązywali stosunki towarzyskie ludzie sztuki, często przy całonocnych spotkaniach; wszystko to w luźnej, przyjacielskiej atmosferze, w morzu alkoholu i przy akompaniamencie głośnej muzyki i kłębach dymu tytoniowego.

W Zofijówce zatrzymywali się wszyscy liczący się twórcy odwiedzający wtedy Toruń; gośćmi byli m.in. Stanisław Przybyszewski (1868-192, pisarz, poeta, dramaturg, zobacz: Kamienica ul. Bydgoska 100), Tymon Niesiołowski (1882-1965, malarz i grafik, uczeń Wyspiańskiego i Mehoffera, od 1945 roku profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika), Karol Zawodziński (1890-1949, krytyk i historyk literatury polskiej, od 1946 roku profesor UMK), Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy, 1885-1939, dramatopisarz, malarz), Juliusz Osterwa (1885-1947, aktor, reżyser).

 

Kamienica z 1876 r. przy ul. Bydgoskiej 26 na Bydgoskim Przedmieściu w Toruniu od momentu tragicznego pożaru jesienią 2013 r. stała w niszczejącej ruinie do 2019 r., kiedy to została rozebrana i odtworzona na podobieństwo oryginału, różnicąc się jednak wieloma elementami i szczegółami od niego i mieszcząc aż 12 lokali mieszkaniowych >>>

 

Zbudował ją Alfred Pastor, właściciel tartaku. Na pocz. XX w. właścicielem był Bruno Franke, prowadzący tu drukarnię i oferujący mieszkania nawynajem. Wtedy dom nazywano Villa Franke.

Budynek w ostatecznym kształcie powstał w wyniku modernizacji w 1914 r. w formie fachwerkowej (tzw. pruski mur) i zdobiony był bogatą, delikatną i ażurową snycerką wypełniającą szczyty, balkony, werandę i charakterystyczną drewnianą wieżyczkę. 

Niestety w latach po II wojnie światowej rozpoczęła się degradacja budynku przeznaczonego wtedy na miejskie mieszkania socjalne. Mieszkania, pierwotnie duże na parterze i piętrze, zostały podzielone na kilka mieszkań: 5 na parterze, 3 na I piętrze, 2 zaadaptowano na poddaszu. Malowniczy dom z pięknymi tradycjami nie był wpisany do rejestru zabytków i skończył swój żywot wspomnianym pożarem.

 

Widok w 2008 r.

 

Pensjonat zorganizowany został w 1921 roku przez Kazimierę Żuławską, romanistkę, historyka sztuki, tłumaczkę, wdowę po pisarzu Jerzym Żuławskim, po tym, jak rodzina Żuławskich przeniosła się do Torunia z Zakopanego na fali rozbudzonego po I wojnie światowej zainteresowania Pomorzem.

Kazimiera urządziła tu pensjonat „wg tradycyjnych zakopiańskich wzorów”, tj. będący nie tylko źródłem utrzymania, lecz i siedliskiem artystów, nieformalnym ośrodkiem kultury. Pensjonat nazwany został na cześć matki Kazimiery – „babci Zosi” Hanickiej.
W pensjonacie od początku mieszkali głównie ludzie teatru, pisarze, krytycy, malarze. Część gości nawiązała kontakty z toruńskimi twórcami artystycznymi. W wyniku tych kontaktów doszło m.in. w 1922 roku do wystawienia w dzisiejszym Teatrze im. Wilama Horzycy dwóch prapremier sztuk Witkacego ("W małym dworku" i "Wariat i zakonnica"). Sam Witkacy przybył do Torunia w 1922 roku i spędził kilka tygodni. Jego prace wystawiano też w 1924 roku w lokalu Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Pałacu Dąmbskich.
W 1926 roku rodzina Żuławskich przeniosła się do Warszawy, a pensjonat "Zofijówka" przestał istnieć.