Malowidła w kamienicy ul. Szeroka 16

Jest to jedna z większych gotyckich kamienic w Toruniu, pierwotnie mieszkalno-magazynowa, z XIV w.
W końcu XIV w. należała do znanego toruńskiego rodu patrycjuszowskiego, Rubitów.

 

Z okresu gotyckiego zachowane są piwnice i mury boczne na całej wysokości oraz w charakterystycznej łukowej niszy w wysokiej sieni gotycka polichromia ścienna Pokłon Trzech Króli.
Przed 1747 r. kamienica została przebudowana w stylistyce baroku na funkcję tylko mieszkalną; z tego czasu zachowane: elewacja tylna, sześć wysokiej klasy stropów polichromowanych - będących największym w Toruniu, wysokiej klasy artystycznej zespołem malowideł stropowych z połowy XVIII w. - i więźba dachowa.
W trakcie rosyjskiego oblężenia Torunia w 1813 r. (zobacz: Toruń napoleoński. Napoleon w Toruniu) doszło do pożaru i uszkodzeń budynku. W wynku remontukamienica została przebudowana: zlikwidowano szczyt, przemieszczono stropy poszczególnych kondygnacji, na każdej kondygnacji urządzono po jednym mieszkaniu; później wprowadzono podział na więcej ciasnych mieszkań.
Elewacja frontowa skromna klasycystyczna pochodzi z pierwszej połowy XIX w., elewacja tylna barokowa; ciekawa zabytkowa witryna sklepowa z XIX w.

 

Gotyckie malowidło z końca XIV w. przedstawiające scenę Pokłonu Trzech Króli, znajduje się w łukowej wnęce ściany bocznej wysokiej sieni na parterze.
Po lewej stronie na kamiennej ławie widoczna zasiadająca Maria z Dzieciątkiem, wychylającym się w kierunku kielicha ze złotem - to jeden z darów przekazywanych przez niezachowaną postać jednego z trzech Mędrdów (widoczna tylko jego dłoń). Pozostali dwaj Królowie widoczni są w pełni. Ubrani w dworskie średniowieczne kostiumy.
Za postacią Marii widoczna stajenka z wystającymi czubkami zwierząt - wołu i osła.
Tłem całości jest pejzaż leśny ze snenką rodzajową charta goniącego jelenia, pasących się saren oraz gotyckim niewielkim zamkiem pośrodku podłucza.
Dolna część malowidła w tej łukowej wnęce ściennej nie zachowała się.

 

 

Wysokiej klasy polichromie stropowe w tej kamienicy zostały odkryte w latach 1989-1991. Ten zespół malowideł jest jednorodny stylistycznie, o bogatym programie ideowym i ikonograficznym, poszerza znacznie wiedzę o wystroju toruńskiej kamienicy patrycjuszowskiej 1. poł. XVIII w. Na czoło wysuwają się tu treści religijne o charakterze moralizatorskim przedstawione w ideologii protestanckiej, dominującej w nowożytnym Toruniu.
Zaprezentowano więc wyznanie wiary wraz z jej podstawowymi prawdami poprzez ilustracje ze Starego i Nowego Testamentu (np. Adam i Ewa w raju - w centralnej części, w polu środowym stropu, Abraham i Izaak, Chrystus w drodze do Emaus, Prorok Eliasz karmiony przez kruki, Tobiasz prowadzony przez archanioła Rafaela), uzupełniają je alegorie cnót (Wiary, Nadziei, Miłosierdzia, Sprawiedliwości), w innym pomieszczeniu czterech temperamentów (sangwika, flegmatyka, choleryka i melancholika), w następnym czterech pór roku, w następnym pięciu zmysłów (smaku, słuchu, dotyku, wzroku, węch) oraz personifikacje czterech kontynentów. Przedstawieniom tym prawie zawsze towarzyszy Chronos (Czas), ukazany w postaci uskrzydlonego brodatego starca, który w jednej ręce trzyma klepsydrę, a w drugiej kosę. Miał przypominać o przemijaniu wszystkiego co ziemskie.

Przedstawieniom malarskim towarzyszą inskrypcje, np. pod przedstawieniem Adama i Ewy widnieje: Für Feuer und Wasser noht. Behüt uns lieber Herre Gott. Anno 1747 (Od biedy ognia i wody. Chroń nas drogi Panie Boże).
Malowidła wykonał Ferdinand Wilhelm Sidaw (Sydow; 1721-1770) w 1747 r. (sygnatura F.W. Sidaw Pinxit i 1747 na stropie tylnego traktu II piętra).

 

Barokowe malowidło Adam i Ewa w raju tuż po nadaniu imion wszystkim istotom mieszkającym w nim - jedna z 5 scen na stropie pomieszczenia w trakcie przednim na I piętrze, 1747 r.
W dolnej części fotografii - personifikacja Nadziei - jednej z czterech przedstawionych tu cnót.

 

 

Wiara, Miłosierdzie, Sprawiedliwość - personifikacje 3 z 4 tu przedstawionych cnót, malowidło na stropie stropie pomieszczenia w trakcie przednim na I piętrze, 1747 r.

 

 

Barokowe malowidło ilustrujące Księgę Rodzaju 22, 1-18 ze Starego Testamentu: Abraham zamierzający dokonać ofiary z syna Izaaka, powstrzymany przez Boga, który każe mu złożyć ofiarę z baranka. Pomieszczenie w trakcie przednim na I piętrze, 1747 r.

 

 

Barokowe malowidło ilustrujące fragment z 1 Księgi Królewskiej 17, 1-7 Starego Testamentu z przedstawieniem proroka Eliasza karmionego przez kruki, siedzącego nad potokiem Kerit. Pomieszczenie w trakcie przednim na I piętrze, 1747 r.

 

 

Poza czterema personifikacjami cnót na stropie wyobrażono też uosobienia czterech kontynentów (Europę, Azję, Afrykę, Amerykę), każde w charakterystycznym stroju oraz z banderolą z opisem. Pomieszczenie w trakcie przednim na I piętrze, 1747 r.

 

 

Barokowe malowidło ilustrujące fragment z Ewangelii św. Łukasza 24, 13-35 - jedyna scena z Nowego Testamentu. Przedstawia trzech wędrowców: Chrystusa w przebraniu pielgrzyma idącego incognito ze swoimi uczniami: Kleofasem i Łukaszem dorgą do widocznego w oddali miasta Emaus. Pomieszczenie w trakcie przednim na I piętrze, 1747 r.

 

 

Barokowe malowidło z przedstawieniem Tobiasza prowadzonego przez archanioła Rafaela jako anioła-stróża. Tobiasz ma przez ramię przerzuconą dużą rybę, którą anioł kazał mu złowić, by po powrocie do domu jej żółcią wyleczyć ślepotę ojca. Scena starotestamentowa z Księgi Tobiasza 5-12.
Pomieszczenie w trakcie przednim na I piętrze, 1747 r.

 

 

Barokowe malowidło z przedstawieniem Chronosa - postaci brodatego starca ze skrzydłami, w jednej ręce trzymającego kosę, w drugiej klepsydrę. Uosabia on Czas, przypomina o przemijaniu wszystkiego co ziemskie. Pomieszczenie w trakcie przednim na II piętrze, 1747 r.

 

 

Personifikacje czterech pór roku korespondują z ww. przedstawieniem Chronosa. Towarzyszy im napis Die Hoffnung mein auff Gott allein (nadzieja moja w Bogu jedynie).
Wiosnę wyobrażono jako uskrzydloną postać w koronie kwiatowej, w prawej ręce trzymającą kosz z kwiatami, a lewej wianek.
Lato trzyma pod ręką snopek zboża, w prawej sierp.
Jesień pokazano jako uskrzydloną postać w dynamicznym ruchu, w jednej ręce trzymającą kiść winogron, w drugiej kielich.
Zima ukazana jako siedzący mężczyzna ubrany w typowy dla XVIII-wiecznego Torunia strój, tutaj dość skromny brązowy szustokor, na nogach białe pończochy podwiązane pod kolanami tasiemką oraz czarne buty z klamrami, na głowie toczek przypominający czapkę frygijską (jednocześnie jest to świadectwo pokazujące modę torunian w poł. XVIII w. - zobacz: Jak ubierali się dawni torunianie), w prawej ręce trzyma zapaloną świecę, kolejny symbol przemijania; w wazonie obok uschnięta gałązka.

 

 

Na stropach w pomieszczeniu traktu tylnego na II piętrze ukazano przedstawienia pięciu zmysłów: wzroku z dzwonkiem, smaku z rożkiem ze smakołykami w dłoni, słuchu z trąbką przy uchu, dotyku ze szczypiącym rakiem, węchu (zachowany częściowo).
Pomieszczenie w trakcie tylnym na II piętrze, 1747 r.
 W pomieszczeniu w trakcie tylnym na II piętrze znajdują się też barokowe malowidła o charakterze ornamentalnym, z przedstawieniem np. popiersia, kosza owoców, ptaków, wazonów itp.