Dwór Bractwa św. Jerzego

 

 

Gotycki budynek został zbudowany po 1484 r. i przebudowany w duchu neogotyku łącznie z połączoną Basztą Wartownią w 1884 r.

Jest ważnym symbolem rycerskich aspiracji toruńskiego patrycjatu (zobacz: Idea i tradycja arturiańska w Toruniu).

Fasadę od strony Wisły zdobią tynkowane blendy i wieńczy szczyt.

 

Był to dom Bractwa św. Jerzego, zbudowany na terenie międzymurza (wcześniej zamkowego), między Basztą Wartownią a tamą zachodniej fosy zamku krzyżackiego, z materiału pochodzącego najprawdopodobniej z rozbiórki zamku.

 

 

Bractwo św. Jerzego pierwotnie było użytkownikiem i właścicielem Dworu Artusa położonego w Rynku Staromiejskim. Jednak w 2. połowie XV wieku (po drugim pokoju toruńskim), kiedy wpływy Bractwa zostały wyparte z Dworu Artusa a sam Dwór przejęty przez Radę toruńską, część jego członków wyprowadziła się (podobnie jak w Gdańsku) do nowo wzniesionego Dworu Bractwa św. Jerzego (nazywanego też "małym" Dworem Artusa). Budynek powstał dzięki ich własnym staraniom oraz finansowaniu.

Bractwo św. Jerzego skupiało tzw. junkrów (rycerzy) pochodzących z bogatych rodzin niemieckich. Stąd jeszcze na pocz. XX w. budynek ten zwano Junkerhof (dwór rycerski).

 

Odbywały się tu spotkania członków Bractwa, nierzadko także uczty i biesiady, a także ćwiczenia fechtunku. 

Za murem z XIII w. biegnącym na północ od Dworu, od płn.-wsch. strony Dworu znajduje się fosa, którą wykonało miasto po zburzeniu Zamku w 1454 r. i włączeniu podwójnego pasa murów przedzamcza w system obronny Starego Miasta. Na przyległym międzymurzu, aż do obecnego gmachu Młodzieżowego Domu Kultury (pierwotnie był to Dom Bractwa Kurkowego), mieściła się strzelnica, gdzie odbywały się także zabawy i turnieje oraz ćwiczenia strzeleckie wspólnie z Kurkowym Bractwem Strzeleckim. Obecnie fosa jest wykorzystywana do organizacji imprez plenerowych.

Początkowo strzelano z kusz do celu, jakim, był kur na tyczce. 

- Później, kiedy już kusze ustąpiły całkowicie broni palnej, strzelano tu ze strzelb do tarczy. Strzelanie odbywało się oczywiście tylko w miesiącach letnich i było połączone z krzepiącem popijaniem z kufla. Miejsce było ku temu jakby stworzone. Wysokie mury naokoło odgradzały braci od niemiłego przyglądania się gawiedzi; pod cienistemi drzewami ogrodu spoczywało się dobrze po „ciężkich trudach” strzelania, a kiedy niepomyślna aura deszczem przekrapiała, poszło się na pogawędkę na piętro Dworu, skąd miało się cudny widok na Wisłę i bujną zieleń Kępy Bazarowej (...) A piwa lała się moc w ogrodzie Dworu i na pięterku, piwa toruńskiego i przysieckiego, gdańskiego i bydgoskiego, lubeckiego, brunświckiego, łabiszyńskiego i łobżenickiego. W winie bracia nie gustowali, za to beczułki piwa opróżniały się z szybkością godną podziwu, jeżeli się zważy, iż do bractw należała tylko garstka wybranych mieszczan. W roku 1699 wypito 91 beczek piwa, w następnym 129, w r. 1709 – 179, i tak crescendo: r. 1725 beczek 233, r. 1728 aż 474! To wzmożenie się konsumpcji po r. 1724 tem się tłumaczy, że odtąd Dwór był otwarty nie tylko latem, jak dotąd, lecz przez cały rok - Marian Sydow, 1933 r.

 

Bractwo św. Jerzego należało do najbardziej wpływowych i bogatych bractw kupieckich w dawnym Toruniu. Świadczy o tym fakt, że ich pierwotną siedzibą był Dwór Artusa przy Rynku Staromiejskim.

 

 

W ciągu stuleci Dwór Bractwa św. Jerzego okazjonalnie służył za szpital dla chorych żołnierzy toruńskich w 1630 r., kiedy to zaraza morowa pozbawiła życia w Toruniu ok. 4000 mieszkańców.

Z kolei w 1658 r., podczas okupacji szwedzkiej Torunia Dwór był przez Szwedów zamieniony na odwach, a w roku następnym zamknięto jego ogród z powodu panującej w mieście dżumy (która zabrała 1300 ofiar). 

 

Największych zniszczeń budynek Dworu doznał w nieszczęsnym dla Torunia okresie napoleońskim, w 1807 r., kiedy to nastąpił potężny wybuch statków z prochem na nabrzeżu wiślanym. Zrujnowany budynek odremontowano dopiero w 1884 r. nakładając elementy w stylu neogotyckim. W międzyczasie jednak Bractwo św. Jerzego zostało rozwiązane w 1842 r., a jego dawna siedziba przekształcona na mieszkania: pierwotne jednoprzestrzenne parter i piętro podzielono na lokale mieszkalne. W takim stanie dotrwał do dziś.

Od 1924 r. budynek był własnością Kurkowego Bractwa Strzeleckiego; po II wojnie światowej znajdowało się tu schronisko młodzieżowe.

Obecnie Towarzystwo Miast Partnerskich Torunia.