Brama Więzienna (Paulińska; Paulerska)

 

Brama Paulerska (podobnie jak Brama Kotlarska) wraz z murami obronnymi do 8. marca 1454 roku oddzielała samodzielne Stare Miasto Toruń od Nowego Miasta Torunia. Później, aż do rozbiórki około 1878 roku była "wewnętrzną" bramą miejską, znajdującą się wewnątrz miasta powstałego z oficjalnego połączenia Starego i Nowego. W związku z tym, jako druga w kolejności po wspomnianej Bramie Kotlarskiej, uległa rozbiórce wcześnie, choć kilkadziesiąt lat po niej.
 
Brama stała na styku ulic Szewskiej (od strony Starego Miasta) i Most Pauliński. Została zbudowana po założeniu Nowego Miasta Torunia w 1264 roku (chociaż pierwsze wzmianki o niej pochodzą dopiero z 1350 roku), a rozebrana po 1878 roku. O Bramie zachowało się wiele wiadomości; sporo informacji znajduje się w dokumentacji inwentaryzacyjnej, bramę można też obejrzeć na wielu starych rycinach i fotografiach.

Była to potężna, szeroka budowla, jedna z dwóch typu flandryjskiego w Toruniu, przypominająca zachowaną Bramę Ducha Św., ale w przeciwieństwie do niej, dzięki ścięciu narożników, przechodziła w ośmiobok.

 

Nazwa bramy wiąże się z Dominikanami (Brama stała w pobliżu ich klasztoru i Kościoła św. Mikołaja), których w Toruniu nazywano 'Pauliner' (prawdziwych Paulinów w Toruniu wtedy nie było). 
Brama miała też inną ważną funkcję - aż do poł. XIX w. mieściło się tu największe w Toruniu więzienie.