Mistrz Pięknej Madonny Toruńskiej
Nieznany z nazwiska artysta rzeźbiarz działający w końcu XIV w. być może w Toruniu, jednak najpewniej w Pradze. Toruń w okresie średniowiecza, a zwłaszcza w XIII i XIV w. stanowił główny ośrodek gospodarczy oraz artystyczny i kulturalny państwa krzyżackiego, gdzie powstało wiele dzieł sztuki (malarstwa, rzeźby - w tym snycerki, złotnictwa, witrażownictwa, zobacz: Zabytki sztyki toruńskiej) o wybitnych walorach artystycznych i znaczących dla historii, lub dokąd z inicjatywy bogatego i dobrze zorientowanego w gustach artystycznych toruńskiego patrycjatu trafiały zamówione dzieła z warsztatów zewnętrznych.
Praga natomiast w XIV w. doznawała wielkiego rozkwitu sztuki, gdzie działało wiele wysoko wyspecjalizowanych warsztatów. Była bardzo ważnym w skali Europy ośrodkiem sztuki i kultury.
Związane było to ze szczytowym momentem kultu Marii. Szczególnymi jej admiratorami byli cesarz Karol IV Luksemburski i prascy arcybiskupi. Powstało mnóstwo przedstawień Marii (malarstwo tablicowe, rzeźby), a nawet śpiewy liturgiczne dot. Marii, od pocz. XIV w., a rok 1400 był kulminacyjny.
Dzieła owe były sztuką dworską, syntezą sztuki włoskiej, francuskiej, przełożonej na gust czeski. Władcy znali się wtedy i pozostawali w kontakcie, a Karol IV był najważniejszym w Europie władcą tamtej epoki.
Dzieła owe były sztuką dworską, syntezą sztuki włoskiej, francuskiej, przełożonej na gust czeski. Władcy znali się wtedy i pozostawali w kontakcie, a Karol IV był najważniejszym w Europie władcą tamtej epoki.
Wśród wielu twórców dworu praskiego był Mistrz Pięknej Madonny Toruńskiej, określany w taki sposób dzięki swemu najwybitniejszymu dziełu sztuki - kamiennej rzeźbie Matki Boskiej z Dzieciątkiem w typie Pięknych Madonn, zwanej Piękną Madonną Toruńską. Rzeźba powstała ok. 1390 r. i do momentu wywiezienia przez Niemców w 1944 r. stała w kościele Świętojańskim na Starym Mieście w Toruniu. Od tego czasu uznaje się ją jako zaginioną.
Dzieło to jest kwintesencją i apogeum rozwoju gotyku międzynarodowego.
Twórczość autora Madonny Toruńskiej i innych anonimowych twórców Pięknych Madonn ma bezpośredni wpływ na ukształtowanie się w Europie Środkowej stylu pięknego (zwanego też gotykiem międzynarodowym) - niezwykle ważnego w historii sztuki europejskiej.
W latach 70. XX w. utrwalił się pogląd o występującym w ówczesnej Europie jednym (tzw. teoria Clasena) lub dwóch Mistrzach Pięknych Madonn, którzy tworzyli wędrując po Europie, oraz ich naśladowcach i uczniach; wyróżniono też dwie linie rozwojowe Pięknych Madonn: tzw. prusko-śląską oraz czesko-morawską.
Niektórzy badacze sugerowali, że Mistrz Pięknej Madonny Toruńskiej wywodził się z Pragi - ówczesnego wielkiego ośrodka artystycznego związanego z dworem cesarza Karola IV i Wacława IV Luksemburskiego, gdzie ukształtował się styl będący jedną z podstaw dla gotyku międzynarodowego.
Pogląd o praskim wykształceniu i pochodzeniu Mistrza ze środowiska artystycznego Parlerów (zwłaszcza związanego z Henrykiem IV Parlerem lub jego uczniem) ostatnio jest uważany przez większość historyków sztuki za właściwy.
Do onnych dzieł sztuki, będących twórczością Mistrza Pięknej Madonny Toruńskiej niektórzy badacze zaliczają m.in. Konsolę z popiersiem Mojżesza (w kościele Świętojańskim na Starym Mieście w Toruniu), figurę Chrystusa w Ogrójcu (obecnie w Muzeum Zamkowym w Malborku), Madonnę Brzemienną (zaginiona w czasie II wojny światowej), Pietà (w kościele Świętej Barbary na Starym Mieście w Krakowie).
