Brama Grudziądzka w Chełmnie

 

Budowla w obecnej formie powstała ok. 1620 r. w wyniku przebudowy i rozbudowy bramy gotyckiej z przełomu XIII-XIV w. Dobudowano wówczas od zewnętrznej (wschodniej) strony (w miejscu gotyckiego przedbramia) otynkowaną manierystyczną kaplicę z przejściem bramnym w przyziemiu. Wieńczy ją szczyt w formie niderlandzkiej z motywami okuciowymi. Na fasadzie w niszy znajduje się otoczona kultem rzeźba Matki Boskiej Chełmińskiej (rekonstrukcja oryginału z XVII-XVIII w. zniszczonego w 1945 r.).
Pierwotnie w kaplicy bramnej na pierwszej kodygnacji znajdował się cudowny obraz Matki Boskiej Chełmińskiej (Pietà Chełmińska), do którego odbywały się pielgrzymki. W 1649 r. przeniesiono go do kościoła farnego.

Na wyposażenie kaplicy składają się m.in.: rokokowa mensa ołtarzowa z 2. ćw. XVIII w., obraz ze św. Rochem i św. Sebastianem z panoramą Chełmna (z widocznym miejskim wiatrakiem holenderskim znajdującym się na zaadoptowanej, dawnej bramie miejskiej zamykającej od wschodu ul. Knapską - ob. ul. 22-go Stycznia), z datą 1708 r. odnoszącą się do zarazy, obraz Opłakiwanie, będący XVII-wieczną kopią pierwowzoru niderlandzkiego, obrazy przedstawiające św. Annę i św. Joachima, prawdopodobnie z XVII w., dwie płyty marmurowe - jedna z herbem Ogończyk i literami OCCCBLS, druga z herbem Rola i literami TCCCSP. Płyty te odnoszą się najpewniej do fundatorów rozbudowy bramy i budowy tutejszej kaplicy, którymi mogli być kasztelan chełmiński Olbrycht Czerski i jego żona Teresa Konstancja z Niemojewskich.

Od zawsze była to główna brama miejska, broniąca głównego i nie chronionego warunkami naturalnymi wjazdu do Chełmna.

Dziś to jedyna w pełni zachowana brama miejska spośród dawnych sześciu.