Trzebcz Szlachecki

 

W 1222 r. wraz wieloma innymi wieś Trzebcz została nadana biskupowi pruskiemu Chrystianowi przez Konrada, księcia mazowieckiego. W 1293 r. stanowiła dziedziczne dobra rycerskie. Gniazdo rodowe Trzebskich, w których posiadaniu pozostaje w XVI w. i później, następnie od 1505 r. własność biskupów chełmińskich.

Dawna królewska część Trzebcza dzisiaj nosi nazwę Trzebcz Królewski.

Po I rozbiorze Polski posiadłości biskupie przeszły na własność pruskiego rządu. W latach 1805-1939 własność Slaskich.

Po II wojnie światowej majątek w Trzebczu Szlacheckim stał się własnością Skarbu Państwa, w 1975 r. został przyłączony do PGR w Stablewicach, a we dworze umieszczono szkołę podstawową czynną do dziś.

 

 

 

 

We wsi znajduje się gotycki kościół pw. Wniebowzięcia NMP, zbudowany na pocz. XIV w. Kamienno-ceglany, jednonawowy z prosto zamkniętym starszym od nawy prezbiterium.

Wnętrze nakryte pozorną kolebką. Część wystroju późnobarokowego z XVIII w. W ołtarzu głównym z pocz. XVIII w. obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z końca XVI w., obok obrazu stoją rzeźby św. Piotra, Józefa, Franciszka, Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty.

W 1876 r. rodzina Ślaskich dobudowała zakrystię z rodową kaplicą grobową mieszczącą cynkowe trumny

 

 

 

 

Późnoklasycystyczny dwór z połowy XIX w. (z późniejszymi przekształceniami) w Trzebczu Szlacheckim został wzniesiony na miejscu wcześniejszego, z przesklepionymi kolebkowo piwnicami XVIII-wiecznego budynku, być może stawianego jeszcze przez poprzednich właścicieli - rodzinę Sampławskich.

Pierwotny dwór późnoklasycystyczny był parterowy, z pięterkiem na facjacie i półszczytach, zbudowany został zapewne przez  Ludwika Romualda Slaskiego. Z biegiem lat, przypuszczalnie w końcu XIX wieku, od strony południowej dobudowana została do niego oficyna. Obecny dwór jest piętrowy. Elewacja frontowa wzbogacona była nieznacznym ryzalitem przechodzącym w facjatę, w której okno ujęte zostało pilasterkami dźwigającymi gzyms półkoliście wygięty ku górze, zwieńczony sterczynkami.  Szczyt przekształcony został w 1971 r., w wyniku czego zatracił swój pierwotny charakter i urodę, miedzy innymi poprzez usunięcie sterczynek. W tym okresie została również podwyższona część strychowa, wydzielona gzymsem z parzystymi okienkami.

Wzorem współczesnych mu rezydencji wiejskich posiada układ dwutraktowy z sienią na osi. Na wewnętrznej ścianie hallu wmurowane zostały dwa wsporniki kamienne z XIV wieku, pokryte gotyckim reliefem o motywach roślinnych. Ponadto znajduje się tam również płytka ceramiczna, na której przedstawione zostały w postaci rytu wizerunki jelenia i orła, zdradzające XVI-wieczne, renesansowe formy. 

Ludwik Romuald Slaski był oddany pracy społecznej. Zasiadał w Pruskiej Izbie Panów, pełniąc zarazem urząd wiceprezesa Koła Polskiego w sejmie. Był prezesem Towarzystwa Pomocy Naukowej dla Młodzieży Prus Zachodnich (działającego od 1848 r. w Chełmnie, od 1921 do 1939 r. w Toruniu), jednym z inicjatorów powstania w 1876 r. muzeum polskiego w Toruniu (Zobacz: Pierwsze muzea w Toruniu). W 1863 r. wspomógł finansowo ruch powstańczy, a zbiegom politycznym udzielał schronienia. Był właścicielem majątku w Orłowie, który w 1872 r. przekazał starszemu synowi - Kazimierzowi. Natomiast majątek w Trzebczu po czterdziestu latach zarządzania - w 1883 r. - przekazał młodszemu synowi - Ludwikowi Maurycemu. To właśnie za jego czasów dwór w Trzebczu Szlacheckim gościł  tak znane postacie jak: Henryk Sienkiewicz, Kazimierz Nitsche, Józef Wodziński, Juliusz Fałat.

Majątek Trzebcz po śmierci Ludwika Maurycego przejął jego syn - Jan Stanisław Maria Slaski. Był to żołnierz zawodowy, który służbę wojskową rozpoczął jeszcze w armii niemieckiej, zdobywając stopień podporucznika. W 1919 roku wstąpił do 2 pułku Ułanów Wielkopolskich, gdzie otrzymał dowództwo pierwszego szwadronu, którym dowodził do 1921 roku. Za powstrzymanie bolszewików nad Styrem odznaczony został Krzyżem Virtuti Militari V klasy. Pełnił funkcję prezesa Pomorskiego Związku Ziemian. W lipcu 1939 roku został awansowany do stopnia majora, w czasie kampanii wrześniowej dostał się do niewoli sowieckiej pod Tarnopolem. Był więziony w Kamieńcu Podolskim, a następnie w Kozielsku. W kwietniu 1940 roku podzielił los zamordowanych w Katyniu polskich oficerów. 
Majątek w Trzebczu Szlacheckim we wrześniu 1939 r. został przejęty przez Niemców i ograbiony ze wszystkiego, co posiadało jakąś wartość. Rodzina Slaskich już nigdy nie powróciła, a po wojnie majątek stał się własnością Skarbu Państwa, reprezentowanego przez Państwowe Nieruchomości Ziemskie. W 1975 r. majątek został wchłonięty przez Państwowe Gospodarstwo Rolne w Stablewicach. Natomiast we dworze po wojnie umieszczono szkołę podstawową, która posiada w nim swoją siedzibę do dziś.