Dąbie Kujawskie

Widok w latach 60. XX w.
 
Zabytkowy dwór w Dąbiu Kujawskim był związany m.in. ze znaną postacią biskupa Stanisława Dąmbskiego. W czasach Księstwa Warszawskiego uważany był za jeden z najciekawszych na Kujawach, a dziś jest przykładem dewastacji polskiego dziedzictwa dokonanej na przełomie XX i XXI w. Był do niedawna najstarszym zabytkiem architektury rezydencjonalnej na Kujawach wschodnich. Reprezentował wzorcowy typ dworu polskiego.
Z miejscowych obiektów zabytkowych zachował się jedynie drewniany kościół z końca XVIII w.
 
 
Lokalizacja
Kujawy, powiat włocławski, gmina Lubraniec
11 km na zach. od Brześcia Kujawskiego, 24 km na zach. od Włocławka, 62 km na płd. od Torunia
 
Dąbie Kujawskie po raz pierwszy zostało wzmiankowane w 1298 r. Wieś należała wtedy do Dobiesława herbu Awdaniec. W XV w. dobra nabył Bernard herbu Godziemba, protoplasta Dąmbskich (z Dąbia), rodu, który w następnych stuleciach wpisał się znacząco w historię Kujaw.
 
Z tej wsi wywodzi się ród Dąmbskich. Jako pierwszy takie nazwisko przyjął w XVI w. Marcin z Dąbia. Postać znakomita, jako że sprawował urząd burgrabiego w Radziejowie. Dąbie Kujawskie było gniazdem rodowym Dąmbskich do 1777 r.
Pod koniec XVI stulecia wnuk Marcina - Andrzej Dąmbski nie tylko scalił w swych rękach rozdrobniony majątek ziemski, ale też go pomnożył. W XVII w. największy rozgłos z rodu Dąmbskich zyskał biskup kujawski Stanisław. Z własnej kiesy wystawił chorągiew husarską na wyprawę wiedeńską Jana III Sobieskiego (1683 r.). W 1693 r. wzniół swoją okazałą rezydencję w Toruniu, dziś stanowiącą jeden z najlepszych toruńskich zabytków barokowych (zobacz: Pałac Stanisława Dąmbskiego).
Jego brat Zygmunt był m.in. wojewodą brzesko-kujawskim i posłem na Sejm. 
 

Dwór

To właśnie Zygmunt Dąmbski wzniósł pod koniec XVII w. w Dąbiu drewniany dwór kryty czterospadowym łamanym dachem. Budynek otaczał park ze stawem i fosą. Być może dwór miał wtedy charakter obronny.
Kolejny Stanisław, wojewoda brzesko-kujawski, sprzedał kolebkę swego rodu w roku 1777 Ignacemu Zagajewskiemu.
Zapewne w roku 1790 rozbudował on dwór o alkierze flankujące fasadę główną i prawdopodobnie przebudowł dach dworu, który wcześniej mógł być jednopołaciowy. Część środkowa w przyziemiu pod facjatą była murowana, na piętrze szachulcowa. W czasach Księstwa Warszawskiego (1807-1815) zespół dworsko-parkowy w Dąbiu uważany był za jeden z najciekawszych na Kujawach. W roku 1853 lub 1858 majątek od Zagajewskich kupił Jan Mittelstaedt, uczestnik powstań wielkopolskiego i styczniowego. To właśnie za jego czasów dwór został otynkowany i częściowo obmurowany. Wtedy też dobudowano alkierz północno-zachodni i sień łączącą go z już istniejącym alkierzem. Wszystkie alkierze otrzymały przedsionki.
Dwór do 1944 r. należał do rodziny Szajewskich. Po 1945 r. majątek upaństwowiono. W 1983 r. dwór po latach upaństwowienia przeszedł w ręce prywatne. Jednak zamiast zostać wyremontowany pozostał bez opieki i stał się miejscem rabunku i dewastacji. W końcu lat 80. XX w. istniał jeszcze alkierz i przylegające do niego fragmenty ścian korpusu.
Dwór był do niedawna najstarszym na tym terenie zabytkiem architektury rezydencjonalnej. Reprezentował on wzorcowy typ dworu polskiego. 
 
 
Plan dworu zawierał pierwotnie prostokątny korpus główny o wymiarach 21 x 11,5 m i przylegające do niego narożnikowe, na jedną trzecią długości ścian dwa kwadratowe alkierze o wymiarach 8,5 x 8,5 m. Korpus główny był dwutraktowy z nieco szerszym traktem frontowym. Wnętrze zostało przedzielone symetrycznie na trzy przęsła. Przy przęśle środkowym od południa znajdował się czterokolumnowy ganek z balkonem, a od północy taras z zejściem do ogrodu. Bryła dworu ze względu na jego alkierzowy charakter była rozczłonkowana. 
Elewacja frontowa w części głównej była siedmioosiowa, z tym, że trzy wąskie osie centralne były skupione w obrębie ganku. Flankowały je dwuosiowe elewacje alkierzy, z oknami symetrycznie odsuniętymi od środka. Wszystkie ściany opasane były wysokim cokołem i zwieńczone wąskim gzymsem podokapowym. 
Narożniki były boniowane. Facjata składała się z trzech wąskich osi okiennych i miała także boniowane naroża z otynkowanych desek. Zwieńczone były grubo gzymsowanym, trójkątnym naczółkiem z półkolistym świetlikiem na osi. Balkon był wsparty dwoma parami kolumn toskańskich, o przysadzistych formach i wypukłych trzonach. Poprzedzony był on szerokim ciągiem schodów obejmujących całą szerokość trzyosiowej części centralnej. Balkon posiadał balustradę drewnianą rozpiętą między murowanymi cokolikami ustawionymi na przedłużeniach kolumn. 
Teren wokół dworu nie miał sztucznego ogrodzenia, był otoczony fosą obsadzoną szpalerami drzew. Przed gankiem znajdował się kolisty podjazd z klombem osadzonym niskim, strzyżonym żywopłotem głogowym. Podjazd wychodził osiową alejką przez murowany mostek, ku drodze dojazdowej obsadzonej orzechem włoskim. 
 
 

Kościół drewniany

Ignacy Zagajewski i jego żona Joanna z Trzcińskich ufundowali w roku 1789 lub 1790 kościół parafialny pw. Świętej Trójcy, drewniany, o konstrukcji zrębowej, postawiony na kamiennych podziemiach. Parafia w Dąbiu została erygowana w XV w., a trzy poprzednie kościoły też były drewniane.
Wewnątrz znajduje się, m.in. późnogotycka grupa Ukrzyżowania z końca XV lub z początku XVI w. na belce tęczowej, rokokowo-klasycystyczne ołtarze boczne z końca XVIII w., późnobarokowa ambona z drugiej połowy XVIII w., portrety trumienne fundatorów kościoła, Zagajewskich.
 
  • drukuj
  • poleć artykuł
Komentarze użytkowników (0)
Brak komentarzy. Bądź pierwszy - dodaj swój komentarz
Dodaj swój komentarz:


pozostało znaków:   napisałeś znaków:

Kontakt

tel. 56 621 02 32
biuro@toruntour.pl
formularz kontaktowy
 
 
   
Właścicielem i operatorem Toruńskiego Portalu Turystycznego funkcjonującego pod domeną toruntour.pl jest Toruński Serwis Turystyczny, Toruń, ul. Rabiańska 3 (mapa), tel. 66 00 61 352, NIP: 8791221083.
Materiały zawarte w Toruńskim Portalu Turystycznym www.toruntour.pl należą do ich autorów lub właściciela serwisu i są objęte prawami autorskimi od momentu powstania Portalu w 2015 r. Wszelkie wykorzystywanie w całości lub we fragmentach zawartych informacji bez zgody Wydawcy Serwisu jest zabronione.
Polityka cookies
 
Jeżeli chcesz opublikować swój artykuł lub napisać do Toruńskiego Portalu Turystycznego ponieważ gdzieś do tekstu wkradł się błąd, chcesz nawiązać współpracę lub po prostu przekazać swoją opinię, możesz to zrobić używając adresu mailowego biuro@toruntour.pl. Żadna wiadomość nie pozostanie bez odpowiedzi!
 
Zostań naszym patronem. Poznaj szczegóły i możliwości tutaj