Roman Ingarden

Roman Ingarden (1893-1970), wybitny polski filozof mieszkał i pracował w Toruniu w latach 1921-25. Toruń poszukiwał od r. 1920 kadry pedagogicznej dla Państwowego Gimnazjum i po wstępnych uzgodnieniach z dyrektorem, dr. Wojciechem Krajewskim, Roman Ingarden przybył do miasta już na początku lipca 1921 roku, by rozejrzeć się w sprawie mieszkania. Państwo Ingardenowie zamieszkali w nowej, reprezentacyjnej kamienicy na Bydgoskim Przedmieściu, przy ulicy Mickiewicza 93, w obszernym mieszkaniu na II piętrze.

Ilustracja obok: Portret Ingardena autorstwa Witkacego.

1 września 1921 roku dr Ingarden objął posadę nauczyciela matematyki i logiki oraz wychowawstwo (początkowo 32 godziny dydaktyczne tygodniowo) w Państwowym Gimnazjum w Toruniu. Jednocześnie pracował nad habilitacją i opiekował się rodziną, schorowanym ojcem, żoną i synami (dwaj młodsi chłopcy, tzn. Jerzy i Janusz urodzili się w Toruniu, najstarszy Roman Stanisław w Zakopanem). Pogodzenie tak wielu zajęć i obowiązków nie było łatwe, na dodatek brakowało fachowej literatury filozoficznej, co spowalniało pracę naukową. Kolokwium habilitacyjne odbyło się 27 czerwca 1924 roku na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, rozprawa habilitacyjna O pytaniach esencjalnych ukazała się w Niemczech rok później. Ingarden doktoryzował się u fenomenologa Edmunda Husserla już w roku 1918 i zachował szereg kontaktów z filozofami niemieckimi, pisał i publikował w obu językach. W Toruniu powstało 19 prac naukowych. Wykładał też psychologię w Wyższej Szkole Oficerów Marynarki Wojennej, a w późniejszym okresie również propedeutykę filozofii w Gimnazjum Państwowym. 

W wolnym czasie nie stronił od wydarzeń kulturalnych, rozmiłowany był zwłaszcza w teatrze. Wystawiano właśnie kolejny dramat Stanisława Ignacego Witkiewicza „Wariat i pielęgniarka” i w Toruniu przebywał sam autor. Poznali się wiosną 1924 r. w Konfraterni Artystów, ale prawdziwa przyjaźń zrodziła się po wymianie listów, 11 lat później. Od roku 1935 spotykali się regularnie w Zakopanem i prowadzili ożywioną korespondencję, głównie na tematy filozoficzne. Natomiast wieczory w Konfraterni Artystów były okazją do dyskusji artystycznych i filozoficznych. W Toruniu Witkacy wykonał portrety państwa Ingardenów, zwłaszcza sporo wizerunków filozofa w różnych ujęciach (zobacz tutaj).

W 1925 r. Roman Ingarden przeniósł się do Lwowa, gdzie powierzono mu zajęcia na tamtejszym uniwersytecie. Żona Maria z dziećmi podążyła za nim w styczniu 1926 roku, gdy przygotowane już było mieszkanie.

Po II wojnie światowej Roman Ingarden ponownie zawitał do Torunia, był profesorem (1945-1946) Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (UMK).

Roman Ingarden, wybitny fenomenolog jest autorem setek prac naukowych w obszarze filozofii i literatury – pasjonował się zwłaszcza estetyką – a jedno z najważniejszych jego dzieł, opublikowane po niemiecku, a następnie przetłumaczone na język polski to Das literarische Kunstwerk (O dziele literackim). 

22 marca 2019 roku dr Jacek Ingarden odsłonił w Toruniu tablicę upamiętniającą jego dziadka, Romana Ingardena. Uroczystość miała miejsce w I Liceum Ogólnokształcącym im. Mikołaja Kopernika. 

Jako profesor UMK (1966-1991) tradycję rodzinną kontynuował syn filozofa, Roman Stanisław Ingarden, w latach 1969-1986 był dyrektorem Instytutu Fizyki, kierował Katedrą Termodynamiki i Teorii Promieniowania (1966-1969), Katedrą Fizyki Teoretycznej (1969-1986) i Katedrą Fizyki Statystycznej (1986-1991). Od lat siedemdziesiątych prowadził lektorat z języka japońskiego, a od roku 1992 wykłady z japonistyki w Pracowni Języka i Kultury Japońskiej. W 1996 r. został doktorem honoris causa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Joanna Stanclik, data publikacji 17-09-2019