Park Kulturowy w Toruniu? Nie

 

Park kulturowy jest szczególną formą ochrony, przewidzianą w ustawie z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Chroni określony obszar krajobrazu kulturowego oraz wyróżniające się krajobrazowo tereny z zabytkami nieruchomymi, charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. Ma m.in. zapewnić właściwą ekspozycję niepowtarzalnej przestrzeni publicznej centrum miasta, utrzymać jej integralność poprzez spójne i czytelne określenie kryteriów użytkowych i estetycznych, porządkować miejską przestrzeń, określić zasady dotyczące takich szczegółów jak m.in. elewacje, stolarka okienna, meble w ogródkach czy reklamy. Ogranicza nie tylko ilość szyldów i tablic reklamowych, ale także ich kolorystykę. Koniec z jaskrawymi, odbijającymi światło reklamami. Koniec z obwieszaniem kamienic banerami, czy chorągiewkami. Znikają także neony, pulsujące oświetlenia reklam oraz wszelkie nośniki informacji wizualnej zajmujące znaczną część powierzchni witryny reklamowej, znika plątana kabli i anten telewizyjnych, oraz markizy i daszki sklepowe czy restauracyjne, które przesłaniają detale architektoniczne budynku.

Uchwała gminy o parku kulturowym jest aktem prawa miejscowego – to prawo powszechnie obowiązujące na obszarze Parku. Naruszenie zakazów i ograniczeń obowiązujących na tym terenie to wykroczenie, zagrożone karą aresztu, ograniczenia wolności albo grzywną.

 

Park kulturowy prawnie ogranicza więc nadmierną komercjalizację historycznego centrum miasta, chroni urbanistykę oraz ekspozycję bogactwa dzieł architektury, które są niezbędne dla kształtowania tożsamości lokalnej i utrwalenia unikatowości dziedzictwa kulturowego, a tym samym dla wzmocnienia poczucia przynależności w związku z miejscem.

 

Utworzono ok. 40 parków kulturowych, w tym m.in. wiele obejmujących zabytkowe i historyczne centra miast wpisanych na Listę Pomników Historii, np. Wrocławia, Poznania, Krakowa. Kraków jako pierwsze miasto w Polsce objął obszar Starego Miasta parkiem kulturowym. Dzięki temu lepiej może chronić dziedzictwo i krajobraz historycznego układu urbanistycznego w granicach Starego Miasta i Plant oraz Wzgórza Wawelskiego. I rzeczywiście są pozytywne efekty, np. zniknęły wielkoformatowe reklamy, siatki z budynków, szkaradne szyldy zostały zdjęte i zastąpione estetycznymi, ograniczono liczbę poruszających się meleksów turystycznych, nagłośnienie itp.
Niestety w Toruniu taka forma ochrony nie istnieje i nie planuje się jej wprowadzenia, nawet wobec unikalnych walorów krajobrazu kulturowego historycznego charakteru przestrzeni publicznej Torunia, którego centrum stanowi dziedzictwo kultury nie tylko polskiej (jest jednym z pierwszych Pomników Historii), czy europejskiej, ale światowej, choćby z uwagi na wpisanie w 1997 r. Starego Miasta, Nowego Miasta i zamku krzyżackiego na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. W przeciwieństwie do Krakowa, którego historyczne centrum także objęte jest wpisem na Listę UNESCO oraz na Listę Pomników Historii, w Toruniu nie przewiduje się utworzenia parku kulturowego. Ochrona dziedzictwa nie jest niestety mocną stroną Torunia (zobacz: Toruń nie dba o dziedzictwo):

 

 

Park kulturowy jest dobrym narzędziem, dającym możliwość ingerowania w stan zastany. W Toruniu tą formą ochrony mógłby zostać objęty obszar oznaczony na poniższej mapie: