Kamienica Pod św. Jerzym

 

Jak na toruńską zabudowę staromiejską kamienica ta jest młoda - powstała dopiero na pocz. XX w. i to nie w wyniku przekształcenia budynku starszego (jak to się działo w wielu innych przypadkach - zobacz: XIX-wieczne destrukcje kamienic toruńskich), ale zbudowano ją jako nową.

 

Budynek ten stoi na miejscu rozebranych i zniwelowanych średniowiecznych fortyfikacji Starego Miasta Torunia. Tędy bowiem biegła linia wschodnich umocnień - miejskich murów obronnych i fosy staromiejskiej, a na przecięciu dzisiejszej ulicy Most Pauliński stała średniowieczna, gotycka brama Więzienna (Paulerska), prowadząca do Nowego Miasta Torunia, położonego tuż po drugiej stronie umocnień staromiejskich.

 

Poza tradycyjną i oczywistą funkcją komunikacyjno-obronną brama już od średniowiecza mieściła więzienie (Stockhaus) oraz areszt na czas przesłuchań i dochodzenia; tu także w czasie procesu stosowano tortury - pełniła więc też rolę katowni.
Brama Więzienna była dużych rozmiarów i najpewniej już od początku zaplanowano w niej pomieszczenia aresztu i więzienia, które rozlokowane były na 4 kondygnacjach; więzienie działało do końca istnienia bramy (1878 r.).
Obok stał dom woźnego sądowego – pierwsza o tym informacja zachowała się z 1394 r. Jednym z wielu jego obowiązków w średniowieczu był nadzór nad osadzonymi. Woźny dysponował zestawem kajdan i żelaznych obręczy na szyję. Do jego obowiązków należało też poszukiwanie, aresztowanie ściganych oraz jeśli zaszła potrzeba przymusu – doprowadzenie przed sąd (do tego miał swoich pomocników-zastępców: pachołków miejskich). Też uczestniczył w rozprawach, wywoływał strony, brał udział w gajeniu i zakończeniu rozprawy.

 

Wracając do kamienicy Pod św. Jerzym - stylistycznie dom ten reprezentuje (skromną) secesję poprzez niesymetryczność rozwiązania fasady, ornamenty w postaci masek, liści dębu. Jednak największym wyróżnikiem i elementem wpadającym w oko jest centralnie umieszczona w fasadzie postać rycerza - to św. Jerzy godzący mieczem paszczę smoka. Umieszczono go tu nieprzypadkowo. Jest to bowiem patron m.in. więźniów, których w stojącej tu niegdyś bramie Więziennej nie brakowało.