Rynek w Chełmży
Rynek w Chełmży jest oczywiście centralnym placem średniowiecznego założenia miejskiego (prawa miejskie Chełmża otrzymała przed 22 lipca 1251 r.). W zabudowie rynku dominują kamienice z końca XIX w. i z pocz. XX w. Nie zachowały się tu natomiast żadne budynki sięgające średniowiecza czy nawet renesansu i baroku. Wcześniejsza bowiem zabudowa była często drewniana lub zbudowana w technice pruskiego muru, skromna. Poza tym ulegała kilkukrotnym pożarom, jakie w przeszłości trawiły Chełmżę (począwszy od 1286 r., przez wielką pożogę w 1531 r., która pochłonęła niemal cała zabudowę miasta, w tym archiwum, księgi miejskie i dokument lokacyjny z 1251 r., po kolejny ogólnomiejski pożar w 1762 r. z którego zostało ledwie 67 domów).
Obecna zabudowa rynku jest wynikiem tchnienia gospodarczego miasta, jaki zapoczątkowała nowa linia kolejowa z Torunia do Grudziądza wybudowana w 1882 r., a przede wszystkim uruchomienie wtedy cukrowni, która przez wiele kolejnych lat była największym takim zakładem w Europie. Do dziś pozostaje najważniejszym pracodawcą w mieście.
Rozwój gospodarczy i ekonomiczny Chełmży, jaki miał miejsce na przełomie XIX i XX w., pozwolił na wzniesienie przez inwestorów, przedsiębiorców nowej, nierzadko monumentalnej zabudowy kamienic w rynku i okolicznych ulicach, które zastąpiły skromną i nietrwałą wcześniejszą zabudowę.
Obecna zabudowa rynku jest wynikiem tchnienia gospodarczego miasta, jaki zapoczątkowała nowa linia kolejowa z Torunia do Grudziądza wybudowana w 1882 r., a przede wszystkim uruchomienie wtedy cukrowni, która przez wiele kolejnych lat była największym takim zakładem w Europie. Do dziś pozostaje najważniejszym pracodawcą w mieście.
Rozwój gospodarczy i ekonomiczny Chełmży, jaki miał miejsce na przełomie XIX i XX w., pozwolił na wzniesienie przez inwestorów, przedsiębiorców nowej, nierzadko monumentalnej zabudowy kamienic w rynku i okolicznych ulicach, które zastąpiły skromną i nietrwałą wcześniejszą zabudowę.
Kamienica Rynek 4 to dawna plebania ewnagelicka powstała w 1908 r., obecnie biblioteka i izba muzealna >>>
Kamienica Rynek 5 powstała w 1903 r. Nie jest znany projektant i budowniczy. Przed 1925 r. właścicielem był Werner Johan.Elewacja budynku jest symetryczna, a głównymjej akcentem są dwa wykusze ponad wejściami na partzerze oraz balkony rozpięte międyz tymi wykuszami. Obecnie elewacja pozbawiona jest ozdobnych drewnianych zadaszeń umieszczonych wcześniej nad środkowymi oknami balkonów, a także pozbawiona jest ozdobnego zwieńczenia naczółka szczytu.
Kamienica Rynek 6 pochodzi z ok. 1910 r., również nie jest znany ani projektant, ani budowniczy. Została zbudowana dla Heinricha Witlenberga. W 1921 r. budynek przejął Bank Kredytowy w Warszawie. Trójścienny wykusz znajdujący się w zachodniej części elewacji obecnie pozbawiony się pierwotnych zdobień girlandowych między oknami kondygnacji (pzostały tylko girlandy na elewacji w dalszej części budynku).
Kamienica Rynek 12 wzniesiona została w 1901 r. dla kupca Otto Leubla. W 1933 r. właścicielem stała się chełmżyńska Komunalna Kasa Oszczędności, a w czasie II wojny światowej Kreis Sparkasse Thorn (powiatowa kasa oszczędności w Toruniu), obecnie mieszkania.Budynek jest narożny wzdłuż wschodniej pierzei Rynku oraz ul. Chełmińskiej.
Kamienica Rynek 13 powstała wg proj. Maxa Welcha z 1911 r. dla aptekarza O. Tomaszewskiego, zwolennika Hakaty. Po właczeniu Chełmży do II Rzeczypospolitej w 1920 r. siedzibę tu miał Bank Ludowy, załozony w 1896 r.
Kamienica Rynek 14 z 1901 r. zbudowana dla Adolfa Botta wg projektu Maxa Stockburgera. W okresie międzywojennym od 1936 r. we wschodniej części kamienicy działała Drukarnia Handlowa Karola Kircha.
Kamienica Rynek 15 zbudowana w 1902 r. przez B. Ulmer dla kupca A. Laube'go.Budynek mieszkalny z pomieszczeniami handlowymi na parterze wyróżnia się niesymetryczną fasadą, w której dominuje smłukły wieloboczny wykusz zwieńczony równie smukłym i ostro zakończonym hełmem oraz po lewej: quasi ryzalit z loggiami na 1. i 2. piętrze, zwieńczony szczytem neorenesansowym.
