Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Towarzystwo Naukowe w Toruniu, założone w 1875 r., należy do wąskiej grupy trzech najstarszych tego rodzaju instytucji naukowych na ziemiach polskich. Powstało w okresie zaborów i swoją działalność skupiało na prowadzeniu badań historycznych dotyczących Pomorza Nadwiślańskiego (tj. przedrozbiorowych Prus Królewskich). Było jednym z wielu przedsięwzięć czyniących z Torunia centrum narodowe polskie Pomorza pod zaborem pruskim. W 1882 r. przy ul. Wysokiej na Nowym Mieście wybudowano reprezentacyjną siedzibę, służącą Towarzystwu do dziś.
LokalizacjaTowarzystwo w okresie zaboru pruskiego było jedyną polską profesjonalną instytucją naukowo-badawczą w Prusach Zachodnich. Powstało w czasach szalejącego Kulturkampfu Otto von Bismarcka, kanclerza Rzeszy. Powołało go 56 obywateli Pomorza, lekarzy, prawników, duchownych i ziemian 16 grudnia 1875 r. na spotkaniu założycielskim w historycznym hotelu Pod Trzema Koronami. Stało się to z inicjatywy Zygmunta Działowskiego (1843-1878) - właściciela ziemskiego, archeologa, konesera dzieł sztuki i pamiątek historycznych. Pierwszym prezesem TNT był Ignacy Łyskowski (1820-1886) - ziemianin, działacz społeczny, publicysta.
Do TNT zawsze należeli najznamienitsi toruńscy intelektualiści.
Do TNT zawsze należeli najznamienitsi toruńscy intelektualiści.
W nazwie użyto zwrotu „w Toruniu” – nie „Toruńskie" - dając do zrozumienia, że instytucja ta działalnością swoją nie ogranicza się tylko do Torunia, ale obejmuje cały region.
Siedziba Towarzystwa została wybudowana w 1882 r., specjalnie na jego potrzeby. Tutaj mieściły się także zbiory muzealne Towarzystwa po przeniesieniu ich z ul. Łaziennej 4 oraz restauracja. W latach 1923-1973 budynek był również siedzibą Książnicy Kopernikańskiej.
Narożny szczyt tego klasycystycznego budynku wieńczą postaci alegoryczne nauki i sztuki.
Na fasadzie tablica pamiątkowa ku czci dr Ottona Steinborna (1868-1936), zasłużonego dla TNT i Książnicy, członka honorowego Instytutu Bałtyckiego w Toruniu, pierwszego komisarycznego prezydenta II Rzeczypospolitej (zobacz: Kamienica ul. Łazienna 13).
Narożny szczyt tego klasycystycznego budynku wieńczą postaci alegoryczne nauki i sztuki.
Na fasadzie tablica pamiątkowa ku czci dr Ottona Steinborna (1868-1936), zasłużonego dla TNT i Książnicy, członka honorowego Instytutu Bałtyckiego w Toruniu, pierwszego komisarycznego prezydenta II Rzeczypospolitej (zobacz: Kamienica ul. Łazienna 13).
Budynek od początku mieści zasłużone dla badań nad dziejami Pomorza Towarzystwo Naukowe, które szczególną rolę w tym zakresie odegrało w okresie zaborów.
Głównym celem działalności Towarzystwa w czasie zaborów było przeciwdziałanie germanizacji i podtrzymywanie polskości w dawnych Prusach Królewskich; koncentrowało się zwłaszcza na badaniach historycznych związanych z tym regionem. Od 1876 roku gromadziło zbiory muzealne, przechowywane początkowo w kamienicy przy ul. Łaziennej 4, w 1882 r. przeniesione do nowej (obecnej) siedziby, tam zostały uporządkowane, poddane pierwszym zabiegom konserwatorskim, a co najważniejsze – udostępniono je zwiedzającym, a w 1930 roku włączone do powstałego Muzeum Okręgowego. W 1878 roku rozpoczęło działalność wydawniczą. Szczególny rozwój TNT nastąpił w czasie prezesury ks. St. Kujota.
Zbiory TNT są niewątpliwie bardzo cenne, o czym świadczą dwie międzynarodowe wystawy, na których pokazano zabytki zgromadzone przez Towarzystwo. Pierwsza ekspozycja miała miejsce w Paryżu, w 1878 r., a spis obiektów, które się tam znalazły, opublikowała wówczas Gazeta Toruńska. W 1880 r. ponowie zaprezentowano zabytki ze zbiorów TNT, tym razem na wystawie w Berlinie.
Z czasem, nieustająco powiększająca się ilość zabytków zaczęła ciążyć Towarzystwu. Brakowało miejsca zarówno dla zbiorów muzealnych, jak i dla księgozbioru. W 1931 r. uzupełniono je o spadek Walerego C. Amrogowicza, obejmujący przede wszystkim numizmaty, ale nie tylko. Niestety, podczas II wojny światowej zaginęły wszystkie inwentarze muzealne. W 1945 r. pracownicy Muzeum Okręgowego częściowo je odtworzyli, dzięki czemu wiadomo, że liczba przechowywanych w Muzeum zabytków TNT wynosi około 4 tysięcy sztuk.
Powstanie w 1945 roku Uniwersytetu Mikołaja Kopernika przyczyniło się do znacznego rozwoju działalności naukowej Towarzystwa. Od tego czasu badania naukowe dotyczą przede wszystkim Pomorza (dawnych Prus Królewskich) i ziem historycznie z nim związanych. Już jesienią 1945 roku wstąpiło do Towarzystwa spore grono uczonych przybyłych do Torunia z uniwersytetów w Wilnie i Lwowie, a także innych ośrodków akademickich Polski. W późniejszych latach szeregi członków TNT zasilili przedstawiciele powstających w Toruniu placówek Polskiej Akademii Nauk.
Bogaty dorobek wydawniczy oraz działalność naukowo-badawcza, sympozja i spotkania stawiają TNT w czołówce tego typu stowarzyszeń w Polsce. W dowód uznania zasług TNT oraz z okazji przypadającej w 1975 roku setnej rocznicy powstania Towarzystwa Rada Państwa w roku następnym nadała mu Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
Z czasem, nieustająco powiększająca się ilość zabytków zaczęła ciążyć Towarzystwu. Brakowało miejsca zarówno dla zbiorów muzealnych, jak i dla księgozbioru. W 1931 r. uzupełniono je o spadek Walerego C. Amrogowicza, obejmujący przede wszystkim numizmaty, ale nie tylko. Niestety, podczas II wojny światowej zaginęły wszystkie inwentarze muzealne. W 1945 r. pracownicy Muzeum Okręgowego częściowo je odtworzyli, dzięki czemu wiadomo, że liczba przechowywanych w Muzeum zabytków TNT wynosi około 4 tysięcy sztuk.
Powstanie w 1945 roku Uniwersytetu Mikołaja Kopernika przyczyniło się do znacznego rozwoju działalności naukowej Towarzystwa. Od tego czasu badania naukowe dotyczą przede wszystkim Pomorza (dawnych Prus Królewskich) i ziem historycznie z nim związanych. Już jesienią 1945 roku wstąpiło do Towarzystwa spore grono uczonych przybyłych do Torunia z uniwersytetów w Wilnie i Lwowie, a także innych ośrodków akademickich Polski. W późniejszych latach szeregi członków TNT zasilili przedstawiciele powstających w Toruniu placówek Polskiej Akademii Nauk.
Bogaty dorobek wydawniczy oraz działalność naukowo-badawcza, sympozja i spotkania stawiają TNT w czołówce tego typu stowarzyszeń w Polsce. W dowód uznania zasług TNT oraz z okazji przypadającej w 1975 roku setnej rocznicy powstania Towarzystwa Rada Państwa w roku następnym nadała mu Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
