Adoracja Ukrzyżowanego, B. Strobel
 |
Obraz olejny na płótnie Adoracja Chrystusa Ukrzyżowanego został namalowany w 1634 r. przez jednego z najwybitniejszych artystów Europy środkowej okresu baroku, Bartholomäusa (Bartłomieja) Strobla, działającego w Toruniu i tu zmarłego po 1647 r.
Obecnie obraz znajduje się w kościele św. Jakuba na Nowym Mieście w Toruniu, jednak powstał dla toruńskiego zgromadzenia benedyktynek i pierwotnie znajdował się w benedyktyńskim kościele Ducha Św. na Przedmieściu Portowym w Toruniu.
O doskonałości dzieła i mistrzowskim warsztacie decyduje m.in. światłocieniowy sposób malowania, proporcje anatomiczne czy stworzenie nastroju mistycznego skupienia.
 Autograf autora na odwrocie obrazu
Obraz przedstawia scenę adoracji Chrystusa Ukrzyżowanego przez św. Benedykta z Nursji (założyciela i pierwszego opata benedyktynów) i jego siostrę - św. Scholastykę, założycielkę i pierwszą ksienię benedyktynek oraz inną mniszkę benedyktyńską.
U stóp Krzyża widnieje atrybut - księga reguły benedyktyńskiej, stojące na niej dwa czarne ptaki (kruk, kos) oraz trzy owoce granatu, oznaczające jedność w Kościele.
Obok św. Benedykta widnieje postać św. Maura lub św. Placyda. Obydwaj byli uczniami św. Benedykta i obydwaj sprawowali z jego woli godność opacką w różnych konwentach — odpowiednio w Galii i na Sycylii. Obydwaj też bywali często przedstawiani łącznie ze św. Benedyktem.
|
Uwagę zwracają czerwone krzyże na welonach zakonnic. Ten rodzaj nakrycia głowy używany był w kongregacji benedyktynek reformy chełmińskiej (zobacz: Kościół św. Janów i klasztor pocysterski (pobenedyktyński) w Chełmnie), do której od 1579 r. należał również konwent w Toruniu, od 1667 r. zajmujący kościół św. Jakuba.
Św. Scholastyka w tym przedstawieniu ucharakteryzowana jest na Magdalenę Mortęską - reformatorkę reguły benedyktyńskiej i twórczynię owej chełmińskiej reguły zakonnej, zatwierdzonej przez papieża w 1605 r., jednocześnie jedną z najbardziej zagorzałych krzewicielek kontrreformacji w Rzeczypospolitej.
Druga z przedstawionych tu zakonnic to najprawdopodobniej Elżbieta Piwnicka, konsekrowana na ksienię benedyktynek toruńskich w 1634 r., tj dopiero po przyjęciu przez nią i cały konwent toruński reguły reformy chełmińskiej dotąd odrzucanej, teraz jednak specjalnie zmodyfikowanej przez dokonującego konsekracji biskupa chełmińskiego, Jakuba Zadzika.
Druga z przedstawionych tu zakonnic to najprawdopodobniej Elżbieta Piwnicka, konsekrowana na ksienię benedyktynek toruńskich w 1634 r., tj dopiero po przyjęciu przez nią i cały konwent toruński reguły reformy chełmińskiej dotąd odrzucanej, teraz jednak specjalnie zmodyfikowanej przez dokonującego konsekracji biskupa chełmińskiego, Jakuba Zadzika.
Wspomniana wyżej jedność, symbolizowana granatami, odnosi się do jedności pogodzonych wówczas benedyktynek z Chełmna i z Torunia, oraz do zgodności reguły reformowanej - co do której torunianki wysuwały do tej pory zastrzeżenia - z naukami św. Benedykta, założyciela zgromadzenia.
Jest więc obraz toruński prawdopodobnie wotum dziękczynnym za zjednoczenie poróżnionych konwentów, potwierdzeniem zasadności i dobroczynnego wpływu chełmińskiej reformy, a zarazem oddaniem hołdu duchowości jej twórczyni, wielkiej ksieni Magdaleny Mortęskiej, zasługującej w Polsce na miano nowej św. Scholastyki. Rozpościerający nad wszystkimi ramiona Chrystus z samotnego krucyfiksu, symbolizujący kontrreformacyjny Kościół, obiecuje również przez to wyznawcom współcześnie w Nim żyjącym pośmiertelną chwałę i nagrodę - obcowanie z wielkimi postaciami wczesnego chrześcijaństwa, Ojcami Kościoła - prof. Jacek Tylicki.
Obraz ufundowany został zapewne przez biskupa Jakuba Zadzika dla konwentu toruńskich benedyktynek.
Opracowanie: Arkadiusz Skonieczny, Data publikacji: 13-02-2018
