Kamienica Rynek Staromiejski 20
Kamienica gotycka z około 1266 r. (przed badaniami w 2011 r. datowana była na ok. 1480 r.), później rozbudowywana (w XIII-XV w.) i przebudowana (w XVIII i w poł. XIX w.), pozbawiona szczytu.Kamienica stoi w miejscu sprzed wytyczenia obecnego Rynku Staromiejskiego i północnej części Starego Miasta co nastąpiło tuż po połowie XIII w. (o dwuetapowym rozwoju Starego Miasta tutaj). Świadczy o tym układ działek, który po 1251 r. został wpleciony w nowy (zachowany do dziś) rozkład parceli dopasowany do północnej pierzei Rynku. Dlatego boczne granice działek-parceli (a tym samym pobudowanych na nich kamienic) nie stanowią linii prostych, a są załamane na ok. 2/3 lub 1/2 długości, biegnąc w tylnej części budynków po dawnych granicach działek, a w przedniej części po nowych.
W przypadku tej kamienicy ceglane mury traktu frontowego są dobudowane po poł. XIII w. do wcześniejszych kamiennych murów traktu tylnego. W miejscu załamania działki wprowadzono zachowany do dziś mur dzielący kamienice na trakt frontowy i tylny.
W płn.-zach. narożniku piwnicy zachowały się pozostałości średniowiecznego pieca typu hypocaustum ogrzewającego parter, w sklepieniu pieca kamień z okrągłym otworem do prowadzenia gorącego powietrza, a w posadzce parteru otwory i promieniście rozmieszczone kanały grzewcze. Piec ten zlikwidowano w XVI w., wprowadzając piece kaflowe i jednocześnie usuwając kominki z poszczególnych pomieszczeń.
< Ilustracja po lewej: widok w 2019 r.
> Ilustracja po prawej: widok w 2018 r.
Pomiędzy parterem i 1. piętrem widoczne są w fasadzie ślady rozplanowania parterowej części elewacji z ok. 1480 r.: ostry łuk portalu po lewej i łuk okna oświetlającego dawną wysoką sień po prawej.
Do ok. 2. poł. XVIII w. kamienica posiadała gotycki trójosiowy szczyt z blendami, który wtedy zliwidowano i zastąpiono obecnie istniejącą prostokątną ścianką parawanową z jednym oknem pośrodku; przebudowano też parter, który pokryto boniowaniem tynkowym oraz wykuto nowy otwór wejściowy pośrodku.
Do ok. 2. poł. XVIII w. kamienica posiadała gotycki trójosiowy szczyt z blendami, który wtedy zliwidowano i zastąpiono obecnie istniejącą prostokątną ścianką parawanową z jednym oknem pośrodku; przebudowano też parter, który pokryto boniowaniem tynkowym oraz wykuto nowy otwór wejściowy pośrodku.
W XVIII w. kamienica posiadała m.in. przedproże z alegoryczną figurą Fortuny na kuli.
W 1864 r. właścicielem kamienicy został mistrz rzeźnicki A. Müller, który przekształcił parter lokując tu swój sklep i wydzielając od strony zachodniej wąskie wejście do nowej klatki schodowej, a pośrodku wejście do swojego sklepu na parterze. Po 1908 r. kamienicę przekształcono w wielomieszkaniową czynszową, co spowodowało znaczną jej destrukcję. W 1919 otynkowano fasadę.
W 1938 r. na polecenie konserwatora J. Chyczewskiego zbito tynki i odsłonięto gotycką elewację.
Przerwane przed II wojną prace prowadzono dalej w latach 1957-1961, kiedy to uczytelniono i częściowo odtworzono gotycką fasadę, nie zrekonstruowano jednak niestety trójosiowego gotyckiego szczytu z blendami. Odsłonięto wtedy także zwieńczenie ostrołucznego XV-wiecznego portalu po stronie zachodniej oraz profil XV-wiecznej blendy kwadratowego okna wysokiej sieni. Okryto też, że gotycka fasada malowana była na czerwono i zdobiona ornamentem geometrycznym.
W 1864 r. właścicielem kamienicy został mistrz rzeźnicki A. Müller, który przekształcił parter lokując tu swój sklep i wydzielając od strony zachodniej wąskie wejście do nowej klatki schodowej, a pośrodku wejście do swojego sklepu na parterze. Po 1908 r. kamienicę przekształcono w wielomieszkaniową czynszową, co spowodowało znaczną jej destrukcję. W 1919 otynkowano fasadę.
W 1938 r. na polecenie konserwatora J. Chyczewskiego zbito tynki i odsłonięto gotycką elewację.
Przerwane przed II wojną prace prowadzono dalej w latach 1957-1961, kiedy to uczytelniono i częściowo odtworzono gotycką fasadę, nie zrekonstruowano jednak niestety trójosiowego gotyckiego szczytu z blendami. Odsłonięto wtedy także zwieńczenie ostrołucznego XV-wiecznego portalu po stronie zachodniej oraz profil XV-wiecznej blendy kwadratowego okna wysokiej sieni. Okryto też, że gotycka fasada malowana była na czerwono i zdobiona ornamentem geometrycznym.
Przed 2019 r. fasadę pokryto cienką warstwą prześwitującego tynku i pomalowano na czarno.
Malowidła stropowe
W wyniku prowadzonych prac renowacyjnych odkryto w wysokiej sieni w 2011 r. stropy i polichromie rokokowe z charakterystycznymi ornamentami rocailowymi z XVIII w. W trakcie tylnym parteru także wcześniejsze renesansowe z XVI w. z ornamentami m.in. maureskowymi, arabeską, głowami zajęcy, gryfów, wizerunkiem papugi, pękami kwiatów i owoców, głowy aniołków, twarze kobiet, rogi obfitości, kosze jabłek, gruszek, winogron, granatów i in. Odnaleziono też warstwę najstarszą - malowidła średniowieczne, jednak bardzo słabo zachowane.
Wyjątkowym i unikatowym odkryciem jest odsłonięcie malowanego plafonu (płótna pokrywającego strop). Odsłonięto je w pomieszczeniu w trakcie tylnym parteru, z polichromiami (z XIX w.) przedstawiającymi duże wazy na ciemnozielonym tle.
Barokowe malowidła stropu znajdują się też w pomieszczeniu na 1. piętrze w trakcie tylnym (zobacz: Malowidła w kamienicach toruńskich).
Wyjątkowym i unikatowym odkryciem jest odsłonięcie malowanego plafonu (płótna pokrywającego strop). Odsłonięto je w pomieszczeniu w trakcie tylnym parteru, z polichromiami (z XIX w.) przedstawiającymi duże wazy na ciemnozielonym tle.
Barokowe malowidła stropu znajdują się też w pomieszczeniu na 1. piętrze w trakcie tylnym (zobacz: Malowidła w kamienicach toruńskich).
Fragment polichromowanego stropu w pomieszczeniu w trakcie tylnym parteru, XVI w., fot. A. Bystroń-Kwiatkowska
Wyjątkowo cenne okazało się drewno stropu parteru, wydatowane dendrochronologicznie na lata 60. XIII w., co można uznać za najstarszy strop na ziemiach polskich.
Oprac. Arkadiusz Skonieczny, data publikacji: 09-10-2009
Powrót do:
