Georg Peter Schultz

(1680-1748) - toruński uczony, pedagog, redaktor czasopism, czołowy organizator i reprezentant życia naukowego w Rzeczypospolitej w pierwszej połowie XVIII w.

 

Urodził się we Frankfurcie nad Odrą jako syn profesora prawa i rektora miejscowego uniwesytetu, Petera Schultza. Studiował na uniwersytecie we Frankfurcie nauki prawnicze, następnie w Lipsku i ponownie we Frankfurcie filozofię, prawo, medycynę. W czasie podróży naukowej po Europie odwiedził wiele głównych ośrodków naukowych i nawiązał osobiste kontakty z wybitnymi uczonymi. Po powrocie do Frankfurtu został profesorem zwyczajnym filozfoii na miejscowym uniwersytecie, następnie w latach 1709-1711 działał jako profesor w Akademii Rycerskiej w Berlinie. W 1711 r. przyjął oferowane mu stanowisko profesora Gimanzjum Akademickiego w Toruniu. Tu działał przez 31 lat -  do 1742 r., zasługując na miano wielkiego polihistora toruńskiego w XVIII w. Był prorektorem Gimnazjum Akademickiego i prowadził niezwykle wszechstronną dzialalność naukową i dydaktyczną w zakresie humanistyki, prawa, nauk ścisłych i medycyny.

Głoszone przez niego poglądy wczesnego Oświecenia wpisywały się w zainteresowanie tym prądem panujące w Toruniu niemal od początku XVIII w. i określiły Toruń jako krzewiciela tendencji wczesnooświeceniowych w Rzeczypospolitej.

Jako pierwszy w Rzeczypospolitej Schultz wykładał w Gimnazjum Akademickim w Toruniu nowoczesne prawo narodów (prawo międzynarodowe). Prowadził seminarium eksperymentalne z zakresu fizyki oraz sekcje anatomiczne zwłok.

Był twórcą pierwszego toruńskiego czasopisma naukowego pt. Das Gelahrte Preussen (Uczone Prusy), które zaczęło się ukazywać jako tygodnik w październiku 1722 r. Publikowano tu o życiu naukowym w Prusach Królewskich i w Rzeczypospolitej, przedstawiano materiały bibliograficzne, biograficzne i nowości wydawnicze.

W 1728 r. zaczął wydawać następny tytuł Preussischer Todes Tempel (Pruska Świątynia Śmierci), utrzymany w modnej ówcześnie formie tzw. rozmów zmarłych.

W latach 1733-1734 redagował natomiast pierwszą toruńską gazetę informacyjną pt. Neues der Welt (Nowości ze Świata), ukazującą się dwa razy w tygodniu (zobacz: Dawne czasopisma toruńskie).

Wiele inicjatyw wydawniczych Schultza wiąże się z jego współpracą z braćmi Załuskimi w Warszawie w latach 30. i 40. XVIII w.

Do najważniejszych jego publikacji należą: Commentarius de cancellariis Regni Poloniae (Komentarz o konclerzach Królestwa Polskiego, 1742 r.), Historia interregni novissimi et comitiorum in Prussia Polonica anno 1733 celebratorum (Historia najnowszego bezkrólewia i sejmików w Prusach Polskich, 1738 r.).

 

Jego poglądy i działalność wydawnicza powodowały, iż często narażał się na krytykę kół ortodoksyjnie luterańskich w Toruniu. Miało na to wpływ także jego życie: był dwukrotnie żonaty (2 razy owdowiał), unikał zagadnień teologicznych, nie stronił od uciech doczesnych oraz związał się blisko ze swoją katolicką służącą. Również jego kontakty z kręgami katolickimi, rozwijające się intensywnie od lat trzydziestych były niemile widziane w kręgach żarliwie luterańskich i nietolerancyjnych. Owocem narastającego konflikt Schultza z Radą miejską Torunia był fakt, iż w 1738 r. po śmierci długoletniego rektora Gimnazjum Akademickiego Piotra Jaenichena, Rada nie powołała na rektora Schultza, lecz rozpoczęła poszukiwanie następcy poza Toruniem. Konflikt Schultza z władzami miasta będzie się rozwijał, aż do decyzji Rady w 1742 r., która zdymisjonowała Schulza, przyznając mu jedynie prawo do emerytury za długoletnią pracę. Oficjalnym powodem miał być wiek, wiadomo jednak, że był to jedynie pretekst. Schultz udał się pod opiekę ówczesnego biskupa chełmińskiego Andrzeja Stanisława Załuskiego, opuszczając Toruń. Przeszedł na katolicyzm i przebywał na zamkach biskupich w Starogrodzie i Lubawie, pod opieką kolejnych biskupów chełmińskich. Zmarł około połowy 1748 r. prawdopodobnie w Lubawie.