Kościół św. Jerzego i Matki Boskiej Zwycięskiej w Toruniu-Mokrem

Obiekt ten nawiązuje tradycją do średniowiecznego kościoła św. Jerzego na Przedmieściu Chełmińskim, pomimo dosyć odległej lokalizacji (ok. 1,3 km). Po zburzeniu przez Francuzów (patrz: Toruń napoleoński. Napoleon w Toruniu) wówczas ewangelickiego kościoła św. Jerzego w 1811 roku Rada Miasta i parafia św. Jerzego zobowiązała się do odbudowy kościoła na Mokrem. Obietnica została zrealizowana dopiero na początku XX wieku.

 

Kościół tamten, od 1558 r. służący jako parafialny polskim ewangelikom (luteranom) i braciom czeskim z przedmieść Torunia, został rozebrany z powodów militarnych podczas wojen napoleońskich w 1811 r. Nabożeństwa parafii św. Jerzego, która nadal zachowała samodzielność administracyjną, odbywały się początkowo w kaplicy ewangelicko-reformowanej (kalwińskiej) przy ul. Szerokiej ob nr 18, a potem w kościele ewangelickim Trójcy św. na Rynku Nowomiejskim. Z inicjatywy pastora Reinholda Heuera w 1900 r. zakupiono parcelę na Mokrem (wówczas samodzielnej gminie) pod budowę kościoła i domu parafialnego. Honorowy patronat nad budową objęła cesarzowa Augusta Wiktoria. W sierpniu 1904 r. ukończono budowę secesyjnej plebanii. Kamień węgielny pod budowę świątyni położono 2 października 1905 r., a uroczystość poświęcenia miała miejsce 27 maja 1907 r. w obecności księcia Oskara Pruskiego.

Powstały w 1907 roku kościół należał do Ewangelickiej Staropruskiej Unii i objął nieomal wszystkich toruńskich ewangelików, w pięciu swych parafiach w Toruniu. Po II wojnie światowej, w 1945 r. znaczna część niemieckojęzycznej ludności Torunia wyznania ewangelickiego opuściła miasto. Wtedy ich świątynie przejął kościół katolicki. Tak też stało się z kościołem św. Jerzego, który stał się teraz filialnym rzymskokatolickiej parafii Chrystusa Króla  na Mokrem i otrzymał w 1949 r. wezwanie Matki Boskiej Zwycięskiej. W 1971 r. erygowano tu samodzielną parafię (aż do 1977 r. nieuznawana przez władze komunistyczne państwowe), a w latach 80. XX wieku połączono powojenne i dawne - historyczne wezwanie kościoła i parafii.

 

W okresie prześladowań komunistycznych kościół ten był w latach 70. i 80. XX w. ośrodkiem oporu przeciw polskiej władzy komunistycznej podporą wszelkich działań podziemnych i niezależnych w Toruniu. Szczególnie ważne były Msze św. za Ojczyznę, które poza wymiarem religijnym miały ogromne znaczenie w integrowaniu zwolenników „Solidarności” i podtrzymywaniu ich w walce o prawa człowieka. Proboszcz parafii ks. Stanisław Kardasz udzielał strukturom podziemnym pomocy organizacyjnej, bronił uwięzionych i represjonowanych, umożliwiał wygłaszanie prelekcji osobom, których nie dopuszczano do środków masowego przekazu, organizował pielgrzymki o charakterze religijnym i patriotycznym. Takie działania dawały przede wszystkim nadzieję, że doczekamy kiedyś wolnej Polski.

 

Neogotycko-eklektyczna budowla kościoła ceglana z lat 1904-1907, ożywiona tynkowanymi blendami, nawiązuje do form architektury gotyckiej z czasów krzyżackich. Kościół nieorientowany, z wtopioną od strony północnej kruchtą pod kwadratową 4-kondygnacyjną wieżą zwieńczoną barokizującym hełmem oraz węższym i niższym prezbiterium trójbocznie zamkniętym od południa.

 

 

Wewnątrz sklepienie krzyżowo-żebrowe, wnętrze jednoprzestrzene z emporami.
Wyposażenie wnętrza kościoła jest skromne - jak w typowych kościołach protestanckich.

 

Do najstarszych i najcenniejszych zabytków należy renesansowa kamienna płyta nagrobna Pawła Stránský'ego i jego  żony Krystyny z 1648 r. (osiadłego w Toruniu czeskiego uchodźcy religijnego, historyka i profesora słynnego toruńskiego Gimnazjum Akademickiego), przeniesiona z dawnego cmentarza św. Jerzego.

 

 

Z pierwotnego wyposażenia popchodzi też relikwiarz św. Antoniego z 1888 r., na ścianie prezbiterium mozaikowy obraz głowy Chrystusa Umęczonego według drzeworytu Albrechta Dürera oraz wyobrażenie św. Jerzego na ścianie w przedsionku.

Obraz przedstawiający ks. Jerzego Popiełuszkę w stylizowaniu jako św. Jerzego walczącego ze smokiem namalowano w latach 80. XX w.