Przeczno

 

Na pobliskim wzgórzu znajdował się gródek rycerski - siedziba właściciela Przeczna z okresu średniowiecza.
Wieś wzmiankowana była w 1251 r. jako należąca do komturstwa bierzgłowskiego (Zamek Bierzgłowski). Od 1257 r. w posiadaniu biskupów chełmińskich, w XV w. benedyktynek toruńskich. Od 1520 r. własność szlachecka, m.in. w 1789 r. Znanieckiego.

 

Gotycki kościół Podwyższenia Krzyża Św. jest jednym z najstarszych kościołów na Ziemi Chełmińskiej, wzniesiony ok. 1300 r., restaurowany w 2. poł. XVIII w. kosztem Znanieckiego.
Z tego okresu zachowało się do dziś całe wyposażenie wnętrza: poczynając od drewnianej podłogi po polichromowany strop kasetonowy, chór z barokowymi organami oraz ołtarze z obrazem Ukrzyżowania z pocz. XVII w. (w ołtarzu głównym), który był czczony jako cudowny.
Niedługo po zakończeniu tych prac w 1776 r. parafia w Przecznie przestała być jednostką samodzielną i obsługiwał ją proboszcz pobliskich Biskupic. Działające wówczas prężnie Bractwo Przemienienia Pańskiego, pielęgnując swój odpust bracki, wytworzyło tradycję wielkiego odpustu, na który zjeżdżają się pątnicy z sąsiednich parafii.

Unikatową cechą tego zabytku jest też fakt posiadania jednej z trzech najstarszych na Pomorzu (obok Domu Kopernika i kościoła św. Jakuba Apostoła w Toruniu) więźb dachowych, datowanej na ok. 1360 r.

 

Najstarszym i jednocześnie wyjątkowym zabytkiem są organy z końca XVII w. Zachowane do dziś w oryginalnej formie należą do najstarszych instrumentów organowych w Polsce. Ze względu natomiast na zachowane oryginalne elementy oraz unikatowe rozwiązania konstrukcyjne (usytuowanie wiatrownicy nisko nad podłogą) instrument ten należy do cennych zabytków sztuki organmistrzowskiej w skali ogólnopolskiej, a nawet środkowoeuropejskiej.
Na pozytyw organowy składają się trzy wieże piszczałkowe ozdobione mięsistym ornamentem akantowym w postaci uszaków z wkomponowanymi w nie rzeźbami aniołów.

 

 

 

Epidemia cholery około 1735 - 1737 r., kiedy wymarła cała wioska Przeczno, z wyjątkiem cudownie uzdrowionego ostatniego mieszkańca, Józefa Szmani, dała początek kultowi św. Rozalii wokół kapliczki ze źródełkiem wody.

Wg tradycji Szmania otrzymał we śnie polecenie św. Rozalii, aby obmyć się wodą z przepływającego przez przeczeński lasek źródełka. Dzięki temu ocalał i nie uległ epidemii. Jako wotum wdzięczności za uratowanie życia wyrył figurkę św. Rozalii w pniu drzewa, tworząc tym samym miejsce szczególnej czci Świętej Pustelnicy. Kult św. Rozalii przetrwał kolejne wieki, a 4 września każdego roku organizowane jest nabożeństwo, które wieńczy uroczysta procesja z kościoła do kapliczki.

Obecna kapliczka pochodzi z 1979 r., powstała na miejscu poprzedniej z 1852 r., zniszczonej w czasie II wojny światowej.