Grzywna

 

Grzywna po raz pierwszy była wzmiankowana w 1285 r. jako Grynueana. W 1293 r. została nadana biskupowi kujawskiemu Wisławowi przez Krzyżaków w ramach wymiany za posiadłości leżące między Golubiem a Ostrowitem. W XVI w. dzieliła się na część biskupią, królewską i szlachecką, należącą w 1570 r. do rodu Orłowskich, w XVII w. do Bystramów, potem Dorpowskich. Od początku XVII w. istnieją wzmianki o szpitalu dla ubogich przy kościele. Z lat 1647 i 1667 pochodzą informacje o istnieniu przy parafii szkoły z nauczycielem. Po I rozbiorze Polski w 1772 r. folwark włączono do skarbu państwa pruskiego i skonfiskowano dobra kościelne.

 

 

 

W Grzywnie znajduje się jeden z najstarszych kościołów gotyckich na Ziemi Chełmińskiej. Według tradycji parafia tutejsza została erygowana w końcu XIII w. przez biskupa kujawskiego Wisława, sam kościół pochodzi z przełomu XIII i XIV w., również z fundacji biskupa kujawskiego, który na mocy układu z Krzyżakami z 1293 r. był właścicielem Grzywny.

Kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej, ceglano-kamienny zbudowano ok. 1300 r. jako jednonawowy z prosto zamkniętym prezbiterium. Nad gotycką kruchtą zachodnią w 1600 r. dzięki wsparciu Jerzego Konopackiego z rodu szlacheckiego, wzniesiono wieżę z tzw. pruskiego muru, która przetrwała do pocz. XX w. Po jej rozebraniu odkryto umieszczone w dolnych partiach blend szczytu kościoła cenne elementy w postaci ceramicznych gotyckich figurek z poł. XIV w. Przedstawiają one Matkę Boską z Dzieciątkiem oraz św. Marię Magdalenę, św. Katarzynę i św. Antoniego Pustelnika. Rzeźby te to niezwykle cenny i rzadki na terenie Prus zabytek. Na życzenie ostatniego cesarza niemieckiego Wilhelma II zostały skopiowane w Berlinie. W 2012 r. dokonano ich konserwacji, jednak wtedy niestety nie wróciły na swoje miejsce, a zostały umieszczone na ścianie wewnątrz kościoła przy prezbiterium.

 

Cennym i wyjątkowym elementem wyposażenia kościoła są ceramiczne średniowieczne figurki świętych z poł. XIV w., które oryginalnie były umieszczone w dolnych partiach blend szczytu zachodniego i usunięte zostały niestety w 2012 r.

 

W 1907 r. kościół otrzymał nową - ceglaną wieżę w stylu neogotyckim, dostawioną do korpusu nawowego od strony płn.

W wieży znajduje się dzwon w 1582 r. toruńskiego ludwisarza, Mertena Schmidta, pierwotnie znajdujący się w starej wieży, nad kruchtą zach. Do 1917 r. w wieży wisiały też dwa inne dzwony (z 1605 r. i 1637 r.), które najpewniej zostały zabrane i przetopione na potrzeby wojenne państwa pruskiego w końcu I wojny światowej.

 

Wewnątrz sklepienie krzyżowe (prezbiterium) i strop płaski (nawa). Wystrój renesansowy i barokowy z końca XVI i pocz. XVIII w. Rzeźba drewniana Marii z Dzieciątkiem późnogotycka z ok. 1500 r. w ołtarzu głównym, polichromowana i złocona, wykonana przez warsztat toruński. Madonna w lekkim kontrapoście stoi opierając prawą nogę na księżycu; obok dwa anioły unoszące Matkę Bozą do Nieba.
Ława kolatorska późnogotycka z XVI w., w której zasiadali opiekunowie kościoła z rodu Konopackich.

Płyty nagrobne z XVI-XVII w.

Ołtarz główny sprzed połowy XVIII w. warsztatu toruńskiego. Pod koniec XIX w. w ołtarzu tym umieszczono obraz z 1892 r. Matki Bożej Niepokalanie Poczętej fundacji rodu szlacheckiego Czarlińskich.

Na ścianach prezbiterium fragmenty XVII - XVIII-wiecznych i wcześniejszych polichromii,  przedstawiających ozdobne ornamenty i sceny z życia Św. Katarzyny Aleksandryjskiej.

W nawie kościoła w 1834 r. umieszczono dwa barokowe ołtarze (Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz św. Huberta z ruchomym obrazem Chrystusa) pochodzące z rozebranego wtedy gotyckiego kościoła dominikańskiego św. Mikołaja w Toruniu.

 

Jedną z niezwykłych ciekawostek grzywieńskiego kościoła jest tajemnicza średniowieczna płaskorzeźba terakotowa przedstawiająca dwugłowego jelenia. 

 

Na przykościelnym cmentarzu wyróżnia się neoklasycystyczny grobowiec z 2. poł. XIX w. rodu Schedlin-Czarlińskich z niedalekiego Brąchnówka.