Kiedy założono Toruń?

Był rok 1231 kiedy pierwsi Krzyżacy przeprawiwszy się przez Wisłę założyli swą warownię wokół okazałego dębu, nazywając ją Thorun (nazwa ta po raz pierwszy pojawia się w późniejszym dokumencie lokacyjnym). Było to pierwsze miejsce osiedlenia się Krzyżaków na Ziemi Chełmińskiej, darowanej im w 1228 r. przez księcia mazowieckiego Konrada. Obecnie miejsce to znajduje się w obrębie wsi Stary Toruń, nad Wisłą, ok. 9 km na zachód od Rynku Staromiejskiego w dzisiejszym Toruniu.

Stąd rozpoczynał się podbój pogańskich Prusów i tworzenie potężnego państwa, prężnego i doskonale zorganizowanego pod względem prawnym i ekonomicznym. Toruń (Thorun) stał się silnie umocnionym grodem, do którego zmierzali krzyżowcy przybywający walczyć po stronie krzyżackiej przeciw Prusom. Dzięki wsparciu książąt, możnych i rycerstwa z różnych stron Polski i Niemiec, Krzyżacy w szybkim tempie zdobywali kolejne obszary położone wzdłuż dalszego biegu Wisły.

Opanowując tereny dalej na północ już w 1232 r., wedle słów kroniki Piotra z Dusburga, mistrz krajowy pruski Herman Balk wzniósł zamek i miasto Chełmno.  

Wkrótce, bo 28 grudnia wydano przywilej lokacyjny nadający jednocześnie i Chełmnu i Toruniowi prawa miejskie; w ten sposób powstało tzw. prawo chełmińskie. Te dwa miasta są tym samym jednymi z najstarszych w granicach współczesnej Polski i najstarszymi w państwie krzyżackim (obecnej Polsce północnej i północno-wschodniej; zobacz też: Miasta Ziemi Chełmińskiej).

 

Pierwotny przywilej chełmiński (akt lokacyjny Chełmna i Torunia) z 1232 r. uległ pożarowi w poł. XIII w. W 1251 r. sporządzono więc dwa odrębne dokumenty, będące nieco rozszerzonymi kopiami oryginału, jeden dla Chełmna, drugi dla Torunia. Dokument toruński (na fotografii) do dziś przechowywany jest w Archiwum Państwowym w Toruniu, a chełmiński w Geheimes Staatsarchiv w Berlinie-Dahlem. 

 

 

Skąd zatem taka niepewność i rozbieżność?

Otóż wywodzi się to z faktu, że nie wszędzie i nie zawsze od 1 stycznia rozpoczynano rachubę nowego roku.
Tradycja rozpoczynania nowego roku z dniem 1 stycznia wywodzi się z reformy kalendarza rzymskiego zarządzonej przez Juliusza Cezara w 45 roku p.n.e.

Nie był to jednak jedyny, ani nawet najbardziej rozpowszechniony styl tworzenia kalendarza. W różnych środowiskach, regionach i miastach Europy rozpoczynano nowy rok w różnych dniach. W obiegu kościelnym, w kancelariach miast i władców ustalano i onaczano początek roku różnymi datami: 1 stycznia, 25 marca, 25 grudnia, Wielkanoc. W Bizancjum rok zaczynał się 1 września.

Popularne było w średniowieczu rozpoczynanie nowego roku od 1 marca, co praktykowano w starożytnym Rzymie (obok tradycji rozpoczynania nowego roku 1 stycznia), a później w państwie Franków, Rusi (do XV w.) oraz w Wenecji, gdzie tradycja ta utrzymała się najdłużej, bo aż do końca istnienia niepodległej Republiki w 1797 r.

Jeszcze inaczej było w Pizie i Florencji, gdzie nowy rok zaczynano z dniem Zwiastowania Najświętszej Panny Marii, czyli 25 marca. Rachuba ta z czasem stała się popularna w innych miastach włoskich, a także w Anglii, w której zwyczaj rozpoczynania roku w święto Zwiastowania przetrwał do roku 1753.

 

Kroniki czasów karolińskich i późniejsze liczą kolejne lata od Bożego Narodzenia. To była najstarsza i najbardziej popularna alternatywa dla 1 stycznia. Stosowano ją konsekwentnie przez całe średniowiecze w pewnych rejonach - większości obszarów niemieckich, państwie krzyżackim, także w Mediolanie i Genui.

Zatem wg tej rachuby przywilej chełmiński wystawiony został 28 grudnia roku 1232, a więc rok wcześniej niż wynika to dosłownie z zapisanej w dokumencie daty.

 

 

Medal wybity na 500-lecie założenia Torunia, z 1731 r., z widokiem miasta za rzeką, nad miastem słońce, po lewej pod drzewem strażnica krzyżacka i pionowa data: 1231, na bliższym brzegu rzeki oddział pieszego wojska

 

Lokowane w 1232 r. to miasto w latach 1264-1454 nosiło nazwę Stare Miasto Toruń. W 1264 r. bowiem Krzyżacy lokowali Nowe Miasto Toruń stykające się od zachodu z Toruniem, odtąd nazywanym Starym Miastem Toruniem. W 1454 r. Stare Miasto Toruń wchłonęło swego młodszego sąsiada (zobacz: Połączenie Starego Miasta i Nowego Miasta).