Barbakan Starotoruński w Toruniu

 

Był to pierwszy barbakan zbudowany w państwie krzyżackim oraz na obecnych ziemiach polskich. Pochodził z 1429 roku (np. barbakan w Krakowie zbudowano w 1498 r., w Warszawie w 1548 r.). Wzniesiony przez mistrzów Niclasa Vynkentzayla i Anselmusa przed Bramą Starotoruńską, a więc od zachodniej strony miasta.
 
Podstawową rolą tego barbakanu miała być obrona dostępu do Bramy Starotoruńskiej (bramy w systemach obronnych średniowiecznych zawsze stanowiły najsłabsze ogniwo), a także ochrona tamy zamykającej fosę zachodnią zlokalizowaną ok. 70 m na południe od barbakanu.

 

 

System obronny Torunia w południowo-zachodnim narożniku miasta.

 
Był to również największy barbakan na ziemiach polskich. Miał formę okrągłej wysokiej na 5-6 pięter (ok. 17 m) wieży obronnej o średnicy wewnętrznej cokołu 26 m (podczas gdy średnica barbakanu krakowskiego to 24,40 m), z otworami strzelniczymi. Na przedostatnim piętrze znajdował się wysunięty ganek (hurdycja) z otworami w podłodze do wyrzucania pocisków (tzw. machikuł), a najwyższa kondygnacja (ta część była węższa od podstawy) przykryta była wysokim stożkowym dachem i służyła jako punkt obserwacyjny i dowodzący.
Na zewnątrz otaczała go półkolista, obmurowana fosa o szerokości 10-11 m. Nad fosą w kierunku południowo-zachodnim przerzucony był drewniany most zwodzony wsparty na jednym filarze. Do mostu z zewnętrz prowadziło niewielkie przedbramie przykryte dachem dwuspadowym.

 

 

Widok szyi Barbakanu Starotoruńskiego prowadzącego w stronę Bramy Starotoruńskiej. Fot. 1885 r.

 

 

Bramę z barbakanem łączył murowany most (tzw. szyja barbakanu) nad fosą, zamknięty z obu stron arkadowym murem o grubości ok. 1,5 m, na którym wspierał się ganek obronny. Most ten miał długość ok. 26 m i szerokość ok. 8 m.

Barbakan Starotoruński znany jest jedynie z XVII-wiecznych rycin.
Został zniszczony w czasie oblężenia szwedzkiego w 1703 roku, w sposób planowy wysadzony w powietrze, razem z innymi elementami obronnymi Torunia: Barbakanem Chełmińskim, przedbramiem (barbakanem) Bramy św. Jakuba, basztami Koci Łeb i Koci Ogon.

 

W miejscu rozebranego barbakanu i bramy, w latach 1859-1862 wzniesiono zabudowania gazowni miejskiej. W 1948 r. gazownię rozebrano i odkryto relikty gotyckich murów.
Do dziś zachowały się jedynie fragmenty murów szyi i fory barbakanu, widoczne w parku tzw. alpinarium w rogu ulic Kopernika i Pod Krzywą Wieżą.