Zygmunt Moczyński

 

Chociaż Zygmunt Moczyński urodził się (w 1871 r.) w Bydgoszczy, to jednak toruński okres jego życia i twórczości (1922-1940) jest najważniejszym etapem jego działalności. W tym czasie stworzył najwięcej kompozycji, zwłaszcza pieśni - świeckich, patriotyczno-narodowych, często związanych z tematyką morską i regionem Pomorza. Utwory te pisane były językiem tradycyjnym (tonalnym), nie obfitowały w nowe środki formalne czy ekspresyjne.
Swoją działalnością artystyczną, pedagogiczną, dyrygencką, kompozytorską, organizacyjną i społeczną wniósł duże zasługi dla międzywojennego Torunia i Pomorza. Tutaj stworzył wiele kompozycji o charakterze świeckim, narodowo-patriotycznym, w znacznej mierze związanych z tematyką regionalną i morską. W okresie toruńskim powstały również niektóre większe utwory kantatowo-oratoryjne. Z okazji 50-lecia twórczości kompozytorskiej Moczyński i Pomorski Związek Śpiewaczy wydał w 1938 w swej Biblioteczce osiemnaście jego utworów (m.in. Zaślubiny morza, Hymn Pomorza, Witaj polskie morze nasze, Straż nad Wisłą, Od morza - Pomorza my polski lud). W tej samej Biblioteczce ukazało się również wiele utworów chóralnych Moczyńskiego, napisanych dla młodzieży szkolnej.

Jego Hymn Pomorza stał się utworem, którym rozpoczynano wszelkie uroczystości i imprezy o charakterze narodowo-patriotycznym i rocznicowym.

 

W 1922 r. Moczyński przeniósł się do Torunia z Rogoźna w Wielkopolsce. W Toruniu został nauczycielem muzyki w Państwowym Seminarium Nauczycielskim. W 1934 r. został wykładowcą i wicedyrektorem w Konserwatorium Muzycznym Pomorskiego Towarzystwa Muzycznego w Toruniu (które od 1925 r. miało status szkoły wyższej). Uczył tu harmonii i teorii muzyki oraz prowadził chór szkolny. Jednocześnie był organistą i dyrygentem męskiego chóru rzemieślniczego "Dzwon". Przez kilka lat był również organistą w kościele Najświętszej Marii Panny w Toruniu i dyrygentem chóru ,,Cecylia" przy tymże kościele. W drugiej połowie lat 30-tych był przewodniczącym Koła Muzycznego Konfraterni Artystów w Toruniu oraz współpracował z toruńską Pomorską Rozgłośnią Polskiego Radia. 

 

Za swą twórczość kompozytorską i działalność społeczną otrzymał wiele nagród i wyróżnień, np. w 1927 r. I nagrodę w Warszawie, w 1934 r. we Lwowie, w 1935 r. II nagrodę w Wilnie i II nagrodę we Lwowie, w 1938 r. I nagrodę Rady Kultury w Wolnym Mieście Gdańsku.
W 1928 r. otrzymał złoty krzyż papieski "Pro Ecclesia et Potnifice". W 1936 r. natomoast otrzymał Złoty Krzyż Zasługi.

 

W okresie okupacji hitlerowskiej Moczyński włączył się w działalność konspiracyjną (zobacz: Konspiracja polska w Toruniu w czasie II wojny światowej). Był jednym z założycieli już w listopadzie  1939 r. organizacji pn. "Batalion Śmierci za Wolność", prowadzącej różnorodną działalność patriotyczną, w skład której wchodzili nauczyciele, absolwenci i uczniowie toruńskich szkół średnich. Utrzymywał też kontakty z toruńską organizacją byłych wojskowych "Grunwald" oraz był członkiem ogólnopolskiej konspiracyjnej organizacji "Komenda Obrońców Polski". W jego mieszkaniu redagowano też konspiracyjną gazetkę "Za Wolność".

W marcu 1940 r. Moczyński wraz z pozostałymi członkami "Batalionów Śmierci" i "Grunwaldu" został aresztowany w Forcie VIII przez gestapo i po okrutnym śledztwie zamordowany 17 października 1940 r. w Palmirach.