Nowe Miasto Toruń
Nowe Miasto jest dziś jedną z dzielnic wchodzących w skład obszaru Średniowiecznego Zespołu Miejskiego objętego wpisem na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Pozostałe dwie to Stare Miasto oraz teren zamku krzyżackiego.
Nowe Miasto Toruń zostało założone przez Krzyżaków w 1264 r. i istniało samodzielnie przez 190 lat, tj. do 1454 r., kiedy to zostało połączone ze Starym Miastem Toruniem pod władzą staromiejską (zobacz: Połączenie Starego Miasta i Nowego Miasta).
Nowe Miasto Toruń, w przeciwieństwie do Starego Miasta Torunia, otrzymało swoją nazwę już w momencie lokacji w 1264 r. i nigdy później nie została ona zmieniona.
Przyczyną lokowania Nowego Miasta Torunia już w 31 lat po lokacji Starego Miasta Torunia i tuż pod jego murami, był niezwykle intensywny rozwój Starego Miasta, zdecydowanie przewyższający oczekiwania założycieli - Krzyżaków.
Nowe Miasto Toruń, w przeciwieństwie do Starego Miasta Torunia, otrzymało swoją nazwę już w momencie lokacji w 1264 r. i nigdy później nie została ona zmieniona.
Przyczyną lokowania Nowego Miasta Torunia już w 31 lat po lokacji Starego Miasta Torunia i tuż pod jego murami, był niezwykle intensywny rozwój Starego Miasta, zdecydowanie przewyższający oczekiwania założycieli - Krzyżaków.
Nowe Miasto Toruń założono w bezpośrednim sąsiedztwie Torunia (Starego Miasta Torunia), na północny-wschód od jego murów miejskich. Prawa miejskie otrzymało 13. sierpnia 1264 r. Zostało od razu rozplanowane na powierzchni 13,5 ha, a więc większej niż typowe miasto średniowieczne, i również większej od pierwotnej (sprzed powiększenia) powierzchni Starego Miasta. Jego układ urbanistyczny cechuje się dużą regularnością szachownicową (z rynkiem z ratuszem pośrodku), w przeciwieństwie do układu przestrzennego Starego Miasta, którego obszar rozwijał się dwuetapowo i był kolejno powiększany. Jedynymi większymi nieregularnościami w planie Nowego Miasta Torunia są: ulica Wielkie Garbary, która jest etapem dawnej, przedlokacyjnej drogi ze Starego Miasta na wschód (do Rusi Czerwonej i na Górne Węgry), przy której wcześniej rozwinęło się osadnictwo, zwłaszcza garbarskie, a także ulica Dominikańska; w obręb Nowego Miasta włączono bowiem teren klasztoru dominikanów z kościołem św. Mikołaja, a dominikanie toruńscy zostali osiedleni już w 1263 r., a więc 1 rok przed założeniem Nowego Miasta.
Z kolei niecentralne usytuowanie Rynku Nowomiejskiego jest swoistą zagadką. Dlaczego rynek jako centralny plac miasta nie został wyznaczony w jego środku a bliżej zamku krzyżackiego? Najprawdopodobniej wynika to z faktu znacznej zależności tego miasta od Krzyżaków. Potwierdzeniu tej tezy sprzyja też niewielka odległość od siedziby komtura krzyżackiego do kościoła parafialnego św. Jakuba oraz lokalizacja głównej bramy zamku (tzw. Młyńskiej) i brukowanej drobnymi kamieniami dobrej drogi wjazdowej na zamek od strony wschodniej, tj. od strony nowomiejskiej Bramy Garbarskiej.
 Nowe Miasto na planie Średniowiecznego Zespołu Miejskiego
|
 Rynek Nowomiejski; w tle kościół św. Jakuba
|
Wkrótce po lokacji rozpoczęto budowę murów miejskich, którymi w całości otoczono miasto (wg niektórych badaczy miało ich nie być jedynie od zachodu, gdzie Nowe Miasto stykało sie z murami Starego Miasta). W ciągu murów zbudowano przynajmniej 5 bram oraz 21 baszt.
Główną osią komunikacyjną Nowego Miasta był ciąg ul. Królowej Jadwigi (dawniej Sadlarska; Schmergasse) - północna pierzeja Rynku Nowomiejskiego - ul. św. Katarzyny (dawniej Bydlęca; Viehegasse), prowadzący ze Starego Miasta do Sambii oraz do Rusi Czerwonej i na Górne Węgry (zastępując teraz w tym kierunku ww. ul. Wielkie Garbary).
 Ratusz Nowego Miasta Torunia rozebrany w 1818 r.
|
|
 Herb Nowego Miasta Torunia. Przedstawia strażnicę umieszczoną na wieży, zbudowanej z pionowo i skośnie ustawionych belek. Obok wieży są dwie tarcze krzyżackie i trzy gwiazdy, a w otoku napis: Sigillum Nove Civitatis Thorun.
|
Nowe Miasto od początku miało charakter rzemieślniczy i nie uczestniczyło - jak Stare Miasto - w Hanzie i handlu dalekosiężnym (nie sprzyjał temu brak dostępu Nowego Miasta do Wisły).
Podstawą gospodarki Nowego Miasta Torunia było sukiennictwo (cech powstał w końcu XIII w.; z dokumentu krzyżackiego z 1299 r. wiadomo, że cech ten był podawany jako wzorcowy w całym państwie krzyżackim), dalej browarnictwo i garbarstwo (przede wszystkim czerwonoskórnictwo, mniej białoskórnictwo).
Sukiennicy nowomiejscy mieli specjalne przywileje pierwszeństwa przy zakupie surowców od kupców staromiejskich.
Sukiennicy mieszkali głównie przy ul. Sukienniczej (Wollenwebergasse), a na zapleczach domów mieli swoje ramy sukiennicze, służące do ostatecznej obróbki sukna. Miejscem do prowadzenia handlu były sukiennice (dom targowy) w Ratuszu Nowego Miasta (sukiennice posiadało też Stare Miasto Toruń, jednak tam handel odbywał się suknem sprowadzanym przez kupców toruńskich przede wszystkim z Flandrii).
► Zobacz: Sukiennice Nowego Miasta Torunia
W 1454 r. Nowe Miasto zostało połączone ze Starym Miastem pod władzą staromiejską >>>
W 1454 r. Nowe Miasto zostało połączone ze Starym Miastem pod władzą staromiejską >>>
Przywilej lokacyjny dla Nowego Miasta Torunia
Wystawiony przez mistrza krajowego pruskiego Ludwika von Baldersheim, tłumaczenie z łaciny.
Brat Ludwik von Baldersheim, mistrz braci Zakonu Niemieckiego w Prusach, wszystkim, którzy to pismo oglądać będą, modlitwy w Panu i pozdrowienie. Ponieważ zapomnienie wszystko zaciera, koniecznym jest utrwalić rzecz świadectwem pisma. Uznajemy przeto i brzmieniem niniejszego [pisma] ogłaszamy, że za zgodą braci naszych Nowe Miasto przy Starym Mieście Toruniu rozkazaliśmy zbudować, dając temuż prawo i wolność taką, jaką ma miasto wspomniane, mianowicie rybołówstwa, piwowarstwa, uboju, sprzedawania i kupowania mięsa, gdzieby [mieszczanie] postanowili; co do tego wszystkiego przyznajemy im swobodną możność, lecz dom kupiecki (Ratusz Nowomiejski) oraz jatki wyłączamy z tej wolności. Stanowimy także, aby w każdą sobotę targ był tamże urządzany... Dane roku Pańskiego 1264, w dniu Hipolita [13 VIII]
