Kaszczorek, Złotoria

Kaszczorek to dzielnica Torunia położona w dolinie (pod krawędzią wysokich teras wiślanych), u ujścia Drwęcy do Wisły, w południowo-wschodniej części miasta. Po drugiej stronie Drwęcy zaś, tuż za administracyjną granicą Torunia, jest wieś Złotoria, która jednak leży już w innym regionie historyczno-geograficznym: na Ziemi Dobrzyńskiej.

Kaszczorek charakteryzuje zabudowa jednorodzinna. Znajduje się tu drugi w Toruniu park etnograficzny (zobacz tutaj) - oddział Muzeum Etnograficznego. Ponadto gospodarstwo agroturystyczne wraz z ośrodkiem jazdy konnej, a także zabytek gotycki - średniowieczny kościół Podwyższenia Krzyża Pańskiego.
W Kaszczorku odkryto cmentarzysko pochodzące z okresu lateńskiego (ok. 400 lat p.n.e. do 0 r.). Poza tym natrafiono tu na ślady osadnictwa wczesnośredniowiecznego.
 
Jak tu dotrzeć?
Z centrum Torunia (z placu Św. Katarzyny) odległość do Kaszczorka wynosi ok. 7 km w kierunku wschodnim. Złotoria znajduje się dalej: 9,5 km od placu Teatralnego.
Autobus linii nr 23 kursuje z placu Św. Katarzyny do Złotorii przez Kaszczorek (podróż trwa 27 min.), dodatkowo do Kaszczorka jeździ też autobus linii nr 39 z Grębocina.
Rozkład jazdy tutaj
 

Historia Kaszczorka

Kaszczorek wykształcił się z północnej części Złotorii, leżącej pierwotnie po obu brzegach Drwęcy, tzn. na Ziemi Dobrzyńskiej (brzeg południowy) i na Ziemi Chełmińskiej (brzeg północny). W związku z tym, że Złotoria od "najdawniejszych czasów należała do diecezji włocławskiej" (kujawskiej; dokument z 1242 r.) to północna jej część (późniejszy Kaszczorek) nie została wraz z całą Ziemią Chełmińską przekazana Krzyżakom, ale pozostała jako własność biskupów kujawskich aż do rozbiorów (1772 r.) - mimo to administracyjnie Kaszczorek należał do diecezji chełmińskiej. Również pomimo własności biskupów włocławskich sołtysami w Kaszczorku byli mieszczanie toruńscy. Jeden z nich, Christoph von Gierken przekazał w 1509 r. sołectwo miastu Toruniowi.
Po 1293 r. biskup włocławski Wisław osadził tu został zakon Begardów (Biczowników Bożych), którzy zbudowali tu kościół i klasztor, wymienione w dokumencie z 1318 r. Zgromadzenie Begardów w Kaszczorku było prawdopodobnie jedynym stałym konwentem tego typu na ziemiach polskich. Założyli tu także winnicę, ogród, sad i użytkowali pobliską łąkę. Nad Begardami tutejszymi opiekę sprawowali toruńscy Dominikanie, na co wskazują późniejsze fakty. Najprawdopodobniej od tego klasztoru wywodzi się nazwa Kaszczorek (nazwa Clostirchin w dokumencie z 1389 r.). W 1320 r. w Brześciu Kujawskim odbyła się rozprawa sądowa przeciwko Begardom z Kaszczorka, wniesiona przez biskupa kujawskiego Gerwarda. W 1321 r. papież Jan XXII potwierdził wyrok z Brześcia, co oznaczało opuszczenie przez begardów Kaszczorka. Przeniesiono ich do dóbr biskupich Dobrzejewic (na Ziemi Dobrzyńskiej, 18 km na wsch. od Torunia). W 1321 r. parafia i klasztor zostały przekazane Dominikanom toruńskim, którzy zarządzali nią do 1819 r., odkąd jest to kościół parafialny.
W XVIII wieku istniały w Kaszczorku dwa folwarki, z których jeden należał do biskupa włocławskiego, drugi do Dominikanów. W granice Torunia Kaszczorek został włączony w 1976 r.

Już od pocz. XV w. na słonecznych południowych stokach w Kaszczorku uprawiano winorośl (zobacz: Uprawa winorośli w dawnym Toruniu). Winnice tutejsze, jak i inne wokół Torunia należały głównie do patrycjatu toruńskiego. Na pocz. XV w. właścicielem winnicy w Kaszczorku był m.in. Lucas Watzenrode, wuj Mikołaja Kopernika, a od 1464 r. Mikołaj Kopernik ojciec.
 
Jak przystało na leciwe osiedle, tak i Kaszczorek posiada swoje legendy. 
Wg jednej z nich nazwa pochodzi od zamieszkującego tu, u ujścia Drwęcy od niepamiętnych czasów, wodnika Kaszczorka. Pewnej gorącej nocy, gdy Księżyc zapragnął napić się wody z Drwęcy, ten go schwytał i uwięził na dnie rzeki. W Toruniu zapanowały ciemności, a sytuację postanowił ratować syn ratuszowego trębacza - Klimek, któremu cudowną różdżkę podarowała królowa otchłani podwodnych Wisły - Wiślina, martwiąc się o los Księżyca. Klimek różdżką otworzył wody Drwęcy, uwolnił spętany Księżyc, zabrał przy okazji Kaszczorkowi część skarbu, z którego następnie wykuł dwie złote korony - jedną podarował Wiślinie, a drugą umieścił na iglicy wieży ratuszowej. I byłaby ona tam do dziś, gdyby nie pożar wieży w 1703 roku.
 

Złotoria

Wieś była wzmiankowana po raz pierwszy w 1242 roku jako "odwieczna własność biskupów kujawskich"; lokowana w 1262 roku. W 1363 roku Dobiesław, zw. Miodek, z Miodus na Mazowszu, kupił wójtostwo Złotoria za 80 grzywien złotych praskich. Posiadał on w Złotorii 80 łanów ziemi, prawo warzenia i szynkowania piwa dla całych dóbr książęcych, prawo pobierania cła na Drwęcy od spławianego drewna, a także polowania w lasach książęcych.
W 1363 roku, za króla Kazimierza Wielkiego, wzniesiono tu gotycki zamek (przy ujściu Drwęcy do Wisły), w celu ochrony granicy z, należącą już do państwa krzyżackiego, Ziemią Chełmińską.
Do ruin zamku dojście drogą polną w prawo idąc od Kaszczorka, wzdłuż Drwęcy.
Obecnie zachowana część zamku (część wieży i murów przedzamcza, zasypane piwnice) jest w ruinie, stale podmywana przez wody Wisły (przepływającej tuż pod murami).
► Zobacz: Zamek Złotoria >>>

W Złotorii znajduje się ponadto inny zabytek: kościół św. Wojciecha z 1904 r., zbudowany w stylu neogotyckim na miejscu starszego, drewnianego rozebranego w 1807 roku przez wojska napoleońskie podczas oblężenia Torunia (zobacz: Toruń napoleoński. Napoleon w Toruniu). W ołtarzu głównym znajdują elementy pochodzące z rozebranego toruńskiego kościoła św. Mikołaja.
 

Interesujące miejsca w Złotorii i Kaszczorku

 

 

Kościół Krzyża św.

Kościół gotycki, malowniczo położony jest w otoczeniu zieleni, pod skarpą, co dodaje nastrojowego uroku.
Wzmiankowany po raz pierwszy w 1321 r. (choć istniał wcześniej na miejscu starszego). Gotycki, wzniesiony na pocz. XIV lub w końcu XIII w. Po spustoszeniu w czasie reformacji został odnowiony po 1587 r., powiększony o wieżę w okresie barokou - w 1698 r. Po spaleniu w 1966 r. odbudowany w 1972 r.
Ceglany (z użyciem kamieni), halowy, orientowany, o trójbocznie zamkniętej części prezbiterialnej i kwadratowej, drewniano-szkieletowej wieży od zachodu. Więcej >>>
 

Park Etnograficzny Kaszczorek

Skansen na Kaszczorku, położony u ujścia Drwęcy do Wisły, dokumentuje zabytki w ich naturalnym krajobrazie i otoczeniu, w miejscu autentycznego ich powstania (zagroda powstała w drugiej połowie XVIII w.); to dodaje atrakcyjności.
Głównym obiektem tej dawnej zagrody, jak również obecnie odtwarzanej przez pracowników muzeum - jest drewniana chata z końca XVIII w., zabezpieczona in situ. Oznacza to, że została poddana konserwacji w tym samym miejscu, w którym kiedyś ją wybudowano. Pozostałe budynki: stodoła, obora, szałer, szopa zostały przeniesione z terenu Ziemi Chełmińskiej. Są posadowione w miejscu takich samych obiektów, które kiedyś w zagrodzie się znajdowały, ale nie zachowały się do naszych czasów. Dzięki tym staraniom udało się odtworzyć charakter zagrody z końca XIX w. Poniżej tejże zagrody usytuowana jest druga część skansenu, gdzie znajdują się obiekty architektury związane z pracą rybaków i wodniaków: Więcej >>>
 

Ruiny zamku Złotoria

Ruiny zamku w Złotorii są najbardziej na zachód wysuniętym miejscem historycznej Ziemi Dobrzyńskiej. Zamek zbudowano przy ujściu dwóch rzek stanowiących granicę tego regionu: Drwęcy do Wisły.
Zamek powstał na miejscu drewnianego grodu książąt mazowieckich po 1343 r., z inicjatywy króla Kazimierza Wielkiego, w celu ochrony granicy Królestwa Polskiego z, należącą już do państwa krzyżackiego, Ziemią Chełmińską (na przeciwnym brzegu Drwęcy).
Obecnie zachowana część zamku (część wieży i murów przedzamcza, zasypane piwnice) jest w ruinie, stale podmywana przez wody Wisły (przepływającej tuż pod murami). Więcej >>>
 

Kościół św. Wojciecha

W 1807 r. wojska francuskie oblegające Toruń (zobacz: Toruń napoleoński. Napoleon w Toruniu) rozebrały stary kościół stojący w Złotorii, wykorzystując pozyskane w ten sposób materiały jako budulec do fortyfikacji toruńskiej (zobacz: Historia obronności i fortyfikacji w Toruniu). Mieszkańcy Złotorii, aby nie pozostać bez kościoła, przenieśli do wsi kaplicę pustelniczą stojącą w pobliskim lesie. Jednak w 1821 r. kaplica spaliła się. W 1823 r. rozpoczęto budowę nowego kościoła drewnianego. Pogarszający się jego stan zmusił do budowy nowej świątyni, tym razem murowanej, którą wzniesiono w 1906 r.
W prezbiterium umieszczono ołtarz z poprzedniego, drewnianego kościoła. Trafił on tutaj z toruńskiego kościoła dominikańskiego pw. św. Mikołaja, który rozebrano w 1834 r. Kolumny ołtarza pochodzą z przełomu XVI i XVII w., a figury zakonników dominikańskich z pocz. XVIII w. W ołtarzu obraz przedstawia Matkę Boską Śnieżną, a drugie, ruchome malowidło w ołtarzu pochodzi z pocz. XX w. i przedstawia patrona - św. Wojciecha.
Pozostałe wyposażenie kościoła wykonano od nowa. Ołtarze boczne i ambonę wykonano w 1910 r. 
Podczas II wojny światowej zrabowano obydwa dzwony, które przeznaczono na materiały do produkcji wojennej, a kościół pełnił też funkcję magazynu dla zabytków przeniesionych tu z kościołów toruńskich. Budynek uległ też zniszczeniom w wyniku działań wojennych wojsk radzieckich, najwięcej ucierpiała wieża, dach i organy.
  • drukuj
  • poleć artykuł
Komentarze użytkowników (0)
Brak komentarzy. Bądź pierwszy - dodaj swój komentarz
Dodaj swój komentarz:


pozostało znaków:   napisałeś znaków:

Kontakt

tel. 56 621 02 32
biuro@toruntour.pl
formularz kontaktowy
 
 
   
Właścicielem i operatorem Toruńskiego Portalu Turystycznego funkcjonującego pod domeną toruntour.pl jest Toruński Serwis Turystyczny, Toruń, ul. Rabiańska 3 (mapa), tel. 66 00 61 352, NIP: 8791221083.
Materiały zawarte w Toruńskim Portalu Turystycznym www.toruntour.pl należą do ich autorów lub właściciela serwisu i są objęte prawami autorskimi od momentu powstania Portalu w 2015 r. Wszelkie wykorzystywanie w całości lub we fragmentach zawartych informacji bez zgody Wydawcy Serwisu jest zabronione.
Polityka cookies
 
Jeżeli chcesz opublikować swój artykuł lub napisać do Toruńskiego Portalu Turystycznego ponieważ gdzieś do tekstu wkradł się błąd, chcesz nawiązać współpracę lub po prostu przekazać swoją opinię, możesz to zrobić używając adresu mailowego biuro@toruntour.pl. Żadna wiadomość nie pozostanie bez odpowiedzi!
 
Zostań naszym patronem. Poznaj szczegóły i możliwości tutaj