Rynek Nowomiejski

Fragment wschodniej pierzei Rynku Nowomiejskiego z kościołem św. Jakuba

Rynek Nowomiejski to centralny plac średniowiecznego Nowego Miasta Torunia - drugiej po Starym Mieście średniowiecznej części Torunia wchodzącej w skład obszaru objętego wpisem na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Plac o wymiarach 95 x 95 m, z którego z każdego narożnika (w przeciwieństwie do Rynku Staromiejskiego) pod prostym kątem wybiegają po dwie ulice. Taki szachownicowy plan urbanistyczny został wytyczony w 1264 roku wraz z lokacją Nowego Miasta Torunia.

Na tym planie Rynek usytuowano nieco na południu. Jest to swoista zagadka - dlaczego rynek jako centralny plac nie został wyznaczony w środku miasta a bliżej zamku krzyżackiego. Najprawdopodobniej wynika to z faktu znacznej zależności tego miasta od Krzyżaków.

Najgłówniejsze i najbardziej ruchliwe ulice wybiegające z Rynku to ciąg ulic: Królowej Jadwigi i św. Katarzyny, prowadzący od Starego Miasta do Bramy św. Katarzyny i dalej od średniowiecza traktem na Mazowsze, do Brześcia, Włodzimierza Wołyńskiego oraz rozgałęzienie do Sambii. Z zachodniego narożnika Rynku wybiega też kolejna ważna ulica - Prosta, prowadząca do Bramy Prostej i dalej na północ - do Chełmna, Malborka i Gdańska.

Rynek Nowomiejski miał i nadal ma głównie charakter targowy.
Pośrodku Rynku znajduje się dawny kościół ewangelicki Trójcy św. z 1824 r., mieszczący obecnie Fundację Tumult. Niegdyś w tym miejscu stał Ratusz Nowomiejski, otoczony sukiennicami i budami, zburzony w 1818 r.
We wschodnim narożniku znajduje się gotycki kościół św. Jakuba - parafialny Nowego Miasta.

Wokół Rynku stały niegdyś kamienice gotyckie bogatych mieszczan, chociaż nie dorównywały one zamożnością kamienicom mieszkańców hanzeatyckiego Starego Miasta. W średniowieczu nie było tu kupców (bo generalnie Nowe Miasto miało charakter rzemieślniczy, a nie handlowy), a właścicielami tutejszych kamienic w dużej mierze byli przedstawiciele elity rzemiosł nowomiejskich, głównie piwowarzy; dopiero po połowie XVI w. zaczynają wkraczać kupcy, stając się większością w na pocz. XVIII w.
Większość budynków uległa jednak zniszczeniom w czasie pożarów miasta (w 1413 i 1455 r.), a także w czasie wojen szwedzkich w XVII, XVIII w. i napoleońskich w XIX w. (zobacz: Toruń w konfliktach wojennych. Historia wojenna Torunia).
Zabudowa poszczególnych pierzei Rynku jest więc skromniejsza niż zabudowa Rynku Staromiejskiego, jednak i tu wyróżnia się kilka cennych zabytków, spośród których do najważniejszych należą:

liczne kamienice, w tym:

nr 3 - klasycystyczna z 1. poł. XIX w. >>>
nr 5 - barokowa >>>
nr 6 - gotycka z XV w., przebudowana na pocz. XIX w. z klasycystyczną fasadą (szczyt tylny gotycki);
nr 7 - gotycka z XV w., przebudowana w XIX w.;
nr 9, 10 - klasycystyczne z 1. poł. XIX w.;
nr 17 - barokowa z 1. poł. XVIII w. na murach gotyckich, przebu-dowana w 1967 wraz z częściową rekonstrukcją wnętrza, niegdyś gospoda murarska, ob. mieści Galerię i Ośrodek Plastycznej Twórczości Dziecka;
nr 22 - późnoklasycystyczna z poł. XIX w.; w 1939 r. siedziba sztabu Armii Pomorze, co upamiętnia tablica pamiątkowa na fasadzie >>>
nr 23 renesansowa z XVII w., przebudowana w XIX w., z ornamentem okuciowym w szczycie, zwieńczona gryfem pomorskim, dawniej należała do parafii św. Jakuba >>>
nr 26, 27 - kamienice z XIX w. wzniesione na starszych murach.

Zobacz też:

Powrót do:

poprzedni

następny