Kościół Krzyża Św. w Toruniu-Kaszczorku

Kościół Krzyża Św. w Toruniu-Kaszczorku
 
Niewielki gotycki kościół zbudowany na pocz. XIV w. przez zakon Begardów, wkrótce przejęty przez toruńskich Dominikanów, chociaż był położony poza terytorium miejskim Torunia.
Zawsze w swojej historii katolicki.
 
Kościół gotycki, malowniczo położony jest w otoczeniu zieleni, pod skarpą, co dodaje nastrojowego uroku.
Wzmiankowany po raz pierwszy w 1321 r. (choć istniał wcześniej na miejscu starszego). Gotycki, wzniesiony na pocz. XIV lub w końcu XIII w. Po spustoszeniu w czasie reformacji został odnowiony po 1587 r., powiększony o wieżę w okresie barokou - w 1698 r. Po spaleniu w 1966 r. odbudowany w 1972 r.
Ceglany (z użyciem kamieni), halowy, orientowany, o trójbocznie zamkniętej części prezbiterialnej i kwadratowej, drewniano-szkieletowej wieży od zachodu.
 
Wnętrze kryte stropem płaskim.
Wyposażenie renesansowe i barokowe uległo spaleniu w 1966 r. (m.in. 3 ołtarze, w tym główny, ambona oraz drewniana chrzcielnica), zachowała się jedynie gotycka figura św. Wojciecha z końca XIV w, granitowa kropielnica (ob. chrzcielnica) z XV-XVI w., barokowe figury św. Augustyna, św. Hieronima z XVIII w. i in.
 
O początkach budowy kościoła nie wiadomo wiele. Z konstrukcji budynku wynika, że obecny kościół stanowi jedynie prezbiterium dla planowanego większego założenia.
Być może budowę obecnego kościoła rozpoczęli dominikanie toruńscy, którzy otrzymali wcześniejszy zespół klasztorno-kościelny po rozwiązanym w 1320 r. zakonie begardów (biczowników) i władali nim następnie aż do rozwiązania zgromadzenia 1819 r.
 
 
INFO
 
 
 
Lokalizacja
Toruń-Kaszczorek, ul. Wieżowa 10
6,2 km na wsch. od Rynku Staromiejskiego
 
 
 
Zwiedzanie
Najlepszym momentem na wejścia do kościoła są okolice mszy św., gdyż w pozostałym czasie kościół bywa zamknięty. Jednak po pożarze w 1966 r. największą wartością pozostała architektura zewnętrzna budynku.
Kościół ten jest jedną z atrakcji Kaszczorka i Złotorii i wizyta tutaj zwykle połączona jest z odwiedzaniem pozostałych ciekawych miejsc dzielnicy.
 
Godziny mszy św.:
dni powszednie: 18.00
niedziele i święta: 8.15, 10.15, 11.30.

 

Chociaż położony ok. 6 km od średniowiecznego toruńskiego Starego Miasta, to jest jednym ze średniowiecznych kościołów w Toruniu. Przedrozbiorowy Toruń liczył 9 średniowiecznych świątyń, dziś tylko 4, z których właśnie ten leży najdalej i dopiero w 1976 r. został włączony w granice Torunia.

Początki jego wiążą się z mało znanym na ziemiach polskich świeckim stowarzyszeniem religijnym Begardów (wywodzącym się od franciszkanów), który po roku 1293 został tu osadzony przez biskupa kujawskiego Wisława. Tereny tutejsze leżały bowiem w posiadłościach diecezji kujawskiej, w przeciwieństwie do Torunia, leżącego wówczas w diecezji chełmińskiej, a na dodatek - leżały na terenie państwa krzyżackiego, w przeciwieństwie do siedziby biskupa kujawskiego.
W momencie przybycia begardów Kaszczorka jednak jeszcze nie było. Obszar przyszłego Kaszczorka należał wtedy do Złotorii – wsi położonej na drugim (południowym) brzegu Drwęcy. Jednocześnie Drwęca była i jest rzeką graniczną między regionami: na południowym brzegu leży Ziemia Dobrzyńska (ze Złotorią), na północnym – Ziemia Chełmińska (z Kaszczorkiem i Toruniem).
Nazwa Kaszczorek wywodzić się ma od powstałego tu klasztoru braci Begardów. Jednocześnie jest to jedyna stała lokalizacja tego konwentu na ziemiach polskich.
Begardzi wznieśli w Kaszczorku też kościół i zabudowania gospodarcze. Założyli także winnicę, ogród, sad i użytkowali pobliską łąkę.

Żeńską odnogą Begardów były Beginki. Wspólnoty Beginek i Begardów wywodziły się z Niderlandów, gdzie zaczęły powstawać w 1. poł. XIII w. Ostatnia beginka zmarła w 2013 r. w Belgii, kończąc tym samym 800-letnią tradycję. Dziś najlepiej zachowanym beginażem (zespołem klasztorno-kościelnym Beginek) jest ten w Brugii, zajmowany przez benedyktynki, gdzie zorganizowano też muzeum.
Wspólnoty te były autonomiczne i rządziły się własnymi, specyficznymi dla danej wspólnoty prawami, posiadały swojego przełożonego domu, utrzymywały się z własnej pracy, posiadały wspólną kasę, budynki (beginaty/beginaże), wspólne posiłki i nabożeństwa. Niektóre wspólnoty odeszły od doktryny katolickiej i znalazły się pod wpływem myśli albigensów oraz Braci i Sióstr Wolnego Ducha, który to ruch uznany przez Kościół katolicki jako herezja, rozwijał się w tym czasie w rejonie Kolonii.

W 1311 r. papież Klemens V oskarżył ruch Beginek i Begardów o rozprzestrzenianie herezji. Papieski dekret potępiający i kasujący nie objął zakazem wspólnot w Niderlandach, oszczędzając je w ten sposób przed prześladowaniami, które zapoczątkowały schyłek ruchu w pozostałej części Europy.
Z podtoruńskiego Kaszczorka Begardzi zostali usunięci przez następcę Wisława – bpa kujawskiego Gerwarda – w roku 1320 lub 1321 i osadzeni w Dobrzejewicach (na Ziemi Dobrzyńskiej, ok. 18 km na wsch. od Torunia), gdzie biskup uposażył ich 10 łanami ziemi, z których połowę dochodu mogli zatrzymać dla siebie. Łany te wolno im było jednak sprzedać.

Odchodząc z Kaszczorka bracia zrzekli się swoich praw do miejsca, pustelni, kościoła i klasztoru z przyległościami. Na znak zrzeczenia złożyli na ręce biskupich sędziów kaptur. Ci zaś przywrócili obecnego bpa Gerwarda w posiadanie tychże dóbr poprzez przekazanie mu owego kaptura.
Bracia podarowali też relikwie drzewa Krzyża Świętego, które znajdowały się w ich kościele, oraz znajdujące się tam że prosto zdobiony ołtarz i dzwon.

Patronat nad dotychczasowym kościołem Begardów w Kaszczorku został przekazany Dominikanom z Nowego Miasta Torunia, którzy zarządzali nim do 1819 r., odkąd jest to kościół parafialny.
O początkach budowy kościoła nie wiadomo wiele. Z konstrukcji budynku wynika, że obecny kościół stanowi jedynie prezbiterium dla planowanego większego założenia.
Być może budowę obecnego kościoła rozpoczęli dominikanie toruńscy, którzy otrzymali wcześniejszy zespół klasztorno-kościelny po rozwiązanym w 1320 r. zakonie begardów.

  • drukuj
  • poleć artykuł
Komentarze użytkowników (0)
Brak komentarzy. Bądź pierwszy - dodaj swój komentarz
Dodaj swój komentarz:


pozostało znaków:   napisałeś znaków:

Kontakt

tel. 56 621 02 32
biuro@toruntour.pl
formularz kontaktowy
 
 
   
Właścicielem i operatorem Toruńskiego Portalu Turystycznego funkcjonującego pod domeną toruntour.pl jest Toruński Serwis Turystyczny, Toruń, ul. Rabiańska 3 (mapa), tel. 66 00 61 352, NIP: 8791221083.
Materiały zawarte w Toruńskim Portalu Turystycznym www.toruntour.pl należą do ich autorów lub właściciela serwisu i są objęte prawami autorskimi od momentu powstania Portalu w 2015 r. Wszelkie wykorzystywanie w całości lub we fragmentach zawartych informacji bez zgody Wydawcy Serwisu jest zabronione.
Polityka cookies
 
Jeżeli chcesz opublikować swój artykuł lub napisać do Toruńskiego Portalu Turystycznego ponieważ gdzieś do tekstu wkradł się błąd, chcesz nawiązać współpracę lub po prostu przekazać swoją opinię, możesz to zrobić używając adresu mailowego biuro@toruntour.pl. Żadna wiadomość nie pozostanie bez odpowiedzi!
 
Zostań naszym patronem. Poznaj szczegóły i możliwości tutaj