Park Etnograficzny przy Muzeum Etnograficznym

Co można tu zobaczyć?

Toruńska ekspozycja położona w części Plant na Bastionie św. Wawrzyńca (zobacz: Planty w Toruniu) nieopodal zabytkowego średniowiecznego centrum jest unikatowym w skali europejskiej muzeum typu skansenowskiego. Skansen przenosi w czasie i przestrzeni. W jednej chwili można stanąć w samym środku uroczej, otoczonej zielenią dawnej wsi. Warto tu zajrzeć o każdej porze roku, a także przed Bożym Narodzeniem i Wielkanocą, aby przekonać się, jak dawniej świętowano na wsi.

Na niewielkim obszarze (2,3 ha), utrzymanym w charakterze parku prezentowane są różnorodne obiekty architektury wiejskiej: chałupy, zabudowania gospodarcze, remiza strażacka, kuźnia, wiatrak i młyn wodny oraz barka rybacka. Ogółem znajduje się tu 19 dużych obiektów architektury ludowej, które translokowane zostały z kilku regionów północnej Polski: Kaszub, Borów Tucholskich, Kociewia, Kujaw, Ziemi Chełmińskiej i Ziemi Dobrzyńskiej. Pochodzą głównie z XVIII i XIX wieku, w większości to oryginalne budynki – rozebrane, przeniesione, zakonserwowane i ponownie zmontowane na terenie Parku.

Ich uzupełnienie stanowi mała architektura, reprezentowana przez 49 obiektów m.in. piwniczki-ziemianki, przybudówki, studnie, gołębnik, przykłady różnorodnych płotów i ogródków kwiatowych i warzywnych oraz przydrożne krzyże i przydomowe kapliczki. Wszystko to ma wpływ na wiejski charakter Parku i odtwarza klimat wsi z przełomu XIX/XX w.

Wyposażenie zagród i wnętrza budynków stanowią przedmioty codziennego użytku charakterystyczne dla tego okresu i dla poszczególnych regionów, z uwzględnieniem ich różnorodności wynikającej ze statusu społecznego i majątkowego ich mieszkańców. We wnętrzach chałup prezentowane są sprzęty i meble, wizerunki świętych, pamiątki rodzinne, pielgrzymkowe, odpustowe, fotografie rodzinne, odzież codzienna i odświętna, nakrycia stołowe. Sprzęt gospodarski związany z hodowlą, uprawą ziemi, pszczelarstwem, przygotowywaniem pożywienia i przydomowym rzemiosłem eksponowany jest na terenie zagród i we wnętrzach budynków gospodarskich. Z okazji świąt kościelnych zagrody, chałupy i ich wnętrza przystrajane są stosownie do okazji. W sezonie letnim na terenie Parku organizowane są pokazy tradycyjnych rzemiosł, zajęć domowych i gospodarskich.

INFO

Adres: Toruń, Chełmińskie Przedmieście, ul. Wały Sikorskiego 19

450 m od Rynku Staromiejskiego

Godziny otwarcia:

- maj, czerwiec, wrzesień:
- wtorek, czwartek 9.00-17.00
- środa 9.00-16.00
piątek-niedziela: 10.00-18.00

- lipiec, sierpień:
- wtorek, czwartek-niedziela 10.00-18.00
- środa 9.00-16.00

- od 1 października do 30 kwietnia:
- wtorek-piątek 9.00-16.00
- sobota-niedziela 10.00-16.00

Ceny biletów wstępu (ceny bez rezerwacji) 2025 r.:
- normalny: 20,00 zł, ulgowy: 14,00 zł, rodzinny: 40,00 zł
- bilet wstępu na wszystkie ekspozycje stałe Muzeum Etnograficznego: normalny: 28,00 zł, ulgowy: 20,00 zł, rodzinny: 53,00 zł

Rezerwacja przewodników i biletów wstępu: Toruński Serwis Turystyczny, tel. 66 00 61 352, muzeum@turystyka.torun.pl. Grupa obsługiwana przez jednego przewodnika nie może być liczniejsza niż 20 osób.

Rezerwacja przewodników na zwiedzanie miasta: tutaj.

Wybrane obiekty parku etnograficznego:

Kurna chata

poł. XIX w., Laski, Bory Tucholskie
Kurna chałupa to typ chaty bezkominowej. Dym z otwartego paleniska uchodził na strych i dalej na zewnątrz otworami w szczytach dachu. Ramę okienną wypełniają błony z wołowych pęcherzy. Wyposażenie chałupy pokazuje warunki życia dwupokoleniowej rodziny, bezrolnej, uprawiającej mały, przydomowy ogródek i posiadającej co najwyżej kury i kozę. Źródłem utrzymania była też najemna praca w większych gospodarstwach rolnych, zbieractwo jagód i grzybów na sprzedaż, a także sezonowa praca w lesie przy wyrębach drzew. Wyposażenie izby to głównie proste sprzęty własnego wyrobu.

Chałupa kociewska

Kociewie, Skórzenno, poł. XIX w.

Zbudowana została ok. połowy XIX w. Wyróżniają ją wyjątkowo bogate zdobienia stolarki drzwiowej i okiennej. Wejście do chałupy poprzedza podcień wnękowy. W chałupie mieszkali dziadkowie i rodzice z czwórką dzieci. Gospodarowali oni na niewielkiej ziemi i dodatkowo zajmowali się zbieractwem runa leśnego. Dziadek trudnił się też rogarstwem. Izba młodych została wyposażona w meble z pocz. XX w., w izbie dziadków znajdują się sprzęty starszego typu. W komorze oprócz łóżka, przechowywane są sprzęty i naczynia kuchenne oraz produkty spożywcze.

Ekspozycja ilustruje warunki życia trójpokoleniowej rodziny. W izbie dziadków warsztat rogarski oraz malowane meble – skrzynia z 1864 r. oraz kredens z 1866 r. Izba młodych jest wyposażona w nowocześniejsze sprzęty z początku XX w., m.in. wertyko - rodzaj bieliźniarki.

Kuźnia z Ziemi Chełmińskiej

2. poł. XIX w., Jastrzębie
W jej wnętrzu centralne miejsce zajmuje duże, dwurożne kowadło (1846 r.), obok mniejsze, pomocnicze służyło do odkuwania przedmiotów drobnych lub trudnych w obróbce na dużym kowadle. Tuż za nimi znajduje się palenisko. Do obróbki metalu na zimno służył stół z imadłami, na którym rozłożone są różne narzędzia kowalskie. Inne powieszone są na ścianach. Wiele prac wykonywał kowal na zewnątrz kuźni, stąd i tu znajdują się pozostałe narzędzia. Tu także znajduje się klatka, do której wprowadzono niespokojnego konia do podkucia. Wyroby kowalskie to wiele różnych narzędzi rzemieślniczych i przedmiotów gospodarskich, ale także detale architektoniczne również krzyże cmentarne i do przydrożnych kapliczek.

Zagroda kujawska

Zagroda prezentuje typową, kujawską zagrodę charakterystyczną dla dużego i zamożnego gospodarstwa z końca XIX w., prowadzącego gospodarkę rolniczo-hodowlaną.

Chałupa z Rakutowa, gmina Kowal, pochodzi z początku XIX w. We wnętrzu pokazano wyposażenie domu z przełomu XIX i XX w., zamieszkiwanego przez dwupokoleniową rodzinę. W kuchni, komorze i małej izbie toczyło się codzienne życie domowe. Ta ostatnia pełniła także rolę sypialni. Duża izba pełniła funkcje reprezentacyjne i wykorzystywana była przy wyjątkowych okazjach, takie jak święta czy uroczystości rodzinne. Na ścianach oleodruki z końca XIX w. i obrazy o tematyce religijnej ozdobione girlandami papierowych kwiatów. Wiele tu rodzinnych fotografii, na jednej z nich jubilaci w dniu „Złotych Godów”, z pamiątkowymi laskami.

Budynek inwentarski – obora, tzw. glinianka, Rakutowo, gmina Kowal. Rekonstrukcja pochodzącego z 2. połowy XIX w. oryginalnego budynku. Ściany wylepione są gliną i pobielone wapnem. W jej wnętrzu znajduje się kurnik, obora i stajnia, a w miejscu dawnego chlewa prezentowana jest olejarnia, pokazująca domowy wyrób oleju na użytek gospodarstwa.

Stodoła z Kowala, gmina Kowal. Zbudowana została w 1806 r. W jej wnętrzu znajduje się klepisko, na którym młócono zboże oraz trzymano m.in. maszyny rolnicze. Po jego bokach w dwóch sąsiekach gromadzono niewymłócone zboże, słomę i siano.

Zagroda z Borów Tucholskich

Ekspozycja ilustruje warunki życia zamożnej rodziny w 1. ćwierci XX w., dziadków i rodziców z czwórką dzieci. Oprócz gospodarowania na ok. 20 ha mało urodzajnej ziemi, zajmowano się dodatkowo pracą w lesie. Stąd w wyposażeniu zagrody znajdujemy także sprzęty i narzędzia używane przy pozyskiwaniu, transporcie i obróbce drewna oraz służące do zbierania runa leśnego oraz sprzęt kłusowniczy.

Chałupa ze stajnią z Suchej, gmina Lubiewo. Pochodzi z początku XIX w. Wejście osłania ozdobnie profilowany, narożny podcień szczytowy. We wnętrzu jedna z izb użytkowana była przez starszych gospodarzy, z meblami z XIX w. Druga izba należąca do młodszych gospodarzy z dziećmi wyposażona jest w meble późniejsze. Ściany obu izb zdobią obrazy o tematyce religijnej. Wspólnie korzystano z jednej kuchni. W sieni przechowywano zapasy i produkty żywnościowe oraz niezbędne w gospodarstwie sprzęty.

Stodoła z Mikołajskich, gmina Cekcyn. Pochodzi z początku XVIII w. i jest jednym z najstarszych, zachowanych drewnianych obiektów budownictwa gospodarczego z Borów Tucholskich. W szczycie znajduje się przybudówka, we wnętrzu której zaprezentowano olejarnię, gdzie wyrabiano olej na użytek gospodarstwa.

Obora z Mikołajskich, gmina Cekcyn. Pochodzi z początku XIX w. We wnętrzu znajduje się pomieszczenie dla bydła i trzody chlewnej oraz wozownia.

Piec smolarski.Jest rekonstrukcją pieca z 2. poł. XIX w. ze wsi Laski. Występowały one powszechnie na terenie Borów Tucholskich, w bliskim sąsiedztwie lasów, w których pozyskiwano surowiec. Smoła wytwarzana w wyniku rozkładu drewna i wydzielała się w bardzo wysokiej temperaturze. Wykorzystywano ją do m.in. do uszczelniania łodzi, smołowania kół, izolacji podwalin budynków, uszczelniania beczek, impregnacji różnych materiałów. Posiadając właściwości antyseptyczne, stosowano go jako lek w chorobach skórnych, w pielęgnacji racic u bydła lub kopyt u koni.

Piec chlebowy z Kaszub

Jest rekonstrukcją pieca chlebowego z końca XIX w.

Wolnostojące piece chlebowe budowane były na polu lub w sadzie przy domu. Użytkowały je większe gospodarstwa lub kilka rodzin. Bogaci gospodarze kaszubscy- gburzy, stawiali tego typu piece w swoich zagrodach, aby czerpać dodatkowe dochody.
Do opalania pieca używane było drewno sosnowe, kostki torfu, niekiedy słoma.
Piec ogrzewano przez około 1 godzinę. Wypiek chleba trwał od 1,5 do 2 godzin, co było uzależnione od rodzaju ciasta i wielkości bochenków.

Zagroda kaszubska

Chałupa, pocz. XIX w., Męcikał, Kaszuby
Budynek inwentarski, pocz. XIX w., Kłodawa

Prezentuje warunki życia trzypokoleniowej rodziny małorolnego gospodarza z przełomu XIX/XX w., który dzierżawił od bogatego gospodarza niewielkie gospodarstwo. Dodatkowo rodzina zajmowała się łowieniem ryb i pracą sezonową u bogatych gospodarzy. Dziadkowie zajmowali się drobną wytwórczością domową, starszy gospodarz koszykarstwem i pszczelarstwem, jego żona zielarstwem. Chałupa z Męcikału, gmina Brusy – Kaszuby Zbudowana na początku XIX w. Dwa wejścia do wnętrza przykrywa nadwieszony, wysunięty dach na całej szerokości ściany tworząc pełny podcień bezsłupowy. We wnętrzu znajduje się izba dziadków i izba młodych. Część mieszkalna użytkowana przez starszych gospodarzy wyposażona jest w meble i sprzęty charakterystyczne dla końca XIX w., a izba młodych wraz z sienią w meble nowszej generacji, z początku XX w. Obora z Kłodawy, gmina Chojnice – Kaszuby Pochodzi z początku XIX w. We wnętrzu są 3 odrębne pomieszczenia dla zwierząt. Z prawej strony znajduje się wozownia.

Wiatrak koźlak

1896 r. Wojtówka, Kujawy

Wzniesiony został w 1896 r. i użytkowany był przez trzy pokolenia młynarzy z rodu Salamońskich. Dziś nadal w pełni sprawny, uruchamiany jest w czasie imprez organizowanych na terenie parku. Jest to wiatrak słupowy, którego bryła budynku obracana była na nieruchomej konstrukcji. Przed rozpoczęciem przemiału młynarz ustawiał wiatrak przy pomocy kołowrotu względem kierunku wiatru i w zależności jego siły nadawał odpowiednie napierzenie skrzydłom. Regulował także rozstaw kamieni młyńskich, dostosowując go do rodzaju ziarna i gatunku mąki, jaki zamierzano uzyskać. Uruchomione skrzydła wprawiały w ruch inne urządzenia. Proces mielenia rozpoczynał się od wsypania ziarna do kosza, z którego dalej trafiało pomiędzy kamienie mielące, gdzie rozdrabniane było ziarno. Uzyskane w ten sposób mlewo trafiało do skrzyni mącznej znajdującej się na pierwszej kondygnacji wiatraka, gdzie w specjalnym odsiewaczu odbywał się proces odsiewania mąki od otrębów. Na końcu wygarniano mąkę, przesypywano ją do worków, ważono i windą przez drzwi mączne przetransportowywano ją na stojący pod wiatrakiem wóz.

Młyn wodny

pocz. XX w., Strzygi, Ziemia Dobrzyńska

Napęd młyna początkowo stanowiło koło wodne nasiębierne (napędzane przez wodę doprowadzaną kanałem dopływowym), od 1936 r. była to turbina. Oba rozwiązania poprzez system transmisyjny wprawiały w ruch poszczególne urządzenia, w tym złożenie kamieni młyńskich. Transportowane windą ziarno wsypywano do kosza zasypowego łuszczarki, gdzie po oczyszczeniu drewnianą rynną transportowane było dalej do elewatora. Ten z kolei transportował je na górną kondygnację, gdzie trafiało na ruchome koryto nachylone w kierunku kosza zasypowego mlewnika, znajdującego się na środkowej kondygnacji. Na końcu mlewo drewnianą rynną trafiało do elewatora i wędrowało na górną kondygnację do skrzyni mącznej z odsiewaczem. Obecnie we młynie prezentowane jest wyposażenie pierwotne oraz to po modernizacji.
Młyn pracował do wiosny 1991 r., kiedy to został pzreniesiony do tut. muzeum.

Remiza strażacka

pocz. XX w., Pływaczewo, Ziemia Chełmińska

We wnętrzu prezentowany jest sprzęt pożarniczy i alarmowy oraz różnego rodzaju akcesoria strażackie. Centralne miejsce zajmuje konny wóz bojowy ze skrzynią wodną i pełnym oprzyrządowaniem, który pochodzi z przełomu XIX/XX w. Fotografia na ścianie przedstawia grupę założycieli i pierwszych członków Ochotniczej Straży Pożarnej z Pływaczewa. Obok w przybudówce znajduje się drewniany beczkowóz, a tuż przy remizie stoi dzwonnica z żeliwnym dzwonem, którym alarmowano wieś o pożarze.

Powrót do:

poprzedni

następny