Tuba Dei
Wielki dzwon Tuba Dei to wyjątkowa chluba Torunia. Jest największym średniowiecznym dzwonem w całej Europie środkowej, a do czasu powstania krakowskiego Zygmunta był największym w ogóle.
Waży 7,5 tony, mierzy 2 m wysokości, 2,27 m średnicy i dzwoni tylko na wyjątkowe okoliczności
|
Jest to największy w Toruniu, przez stulecia drugi co do wielkości po krakowskim Zygmuncie, dziś największy średniowieczny dzwon w Europie środkowej. Znajduje się na wieży Katedry św.św. Janów od 22. września 1500 roku (wtedy był to największy dzwon w Polsce).
Dzwon wisi na oryginalnym, nie zmienionym od 600 lat belkowaniu - specjalnym systemie drewnianej konstrukcji, która poruszana przez kilku silnych mężczyzn, pozwala na rozkołysanie dzwonu. Jednocześnie jest jednym z trzech dzwonów w Europie poruszanych siłą nóg, a nie rąk. Pozostałe kołysane dzwony znajdują się w Pradze i Paryżu.
Tuba Dei, wykonany w Toruniu, ze stopu miedzi ze specjalną domieszką srebra i złota, waży 7,5 tony, ma wysokość 2 m, średnicę 2,27 m.
Jednak nie tylko te rozmiary decydują o jego unikatowości.
Do dziś dzwon budzi podziw pięknym brzmieniem i wiekiem.
Wykonanie tak potężnego dzieła metodą wosku traconego i nadanie mu - jako idiofonicznemu instrumentowi muzycznemu - właściwości akustycznych było ogromnym osiągnięciem technologicznym. O talencie i doświadczeniu ludwisarza, który wykonał dzwon świadczy fakt, iż Tuba Dei do dziś zachowuje wielotonowy dźwięk, w którym obok tonu głównego as pobrzmiewa pięć składowych harmonicznych (alikwotów). To fakt zupełnie wyjątkowy zważywszy, że dzisiejsze renomowane ludwisarnie gwarantują tylko ... 25 lat na taki rozkład harmoniczny.
Tuba Dei jest bardzo czuły i już lekkim przy trąceniu palcem wydaje czysty dźwięk.
Koszt odlewu z cennego stopu miedzi, cyny i cynku był ogromny. To najlepiej dowodzi zasobności ówczesnego Torunia.
Jednocześnie Tuba Dei jest również dowodem wysokiej świadomości kulturalnej i europejskich ambicji toruńskiego mieszczaństwa.
Dźwięk Tuba Dei rozbrzmiewa jedynie w czasie ważnych cyklicznych uroczystości i świąt, zarówno kościelnych, jak i narodowych (Boże Narodzenie, Wielkanoc, Boże Ciało, dzień patrona św. Jana 24 czerwca, Nowy Rok oraz Święto Niepodległości). Niekiedy tylko - dawnym zwyczajem - obwieszcza okazjonalne wydarzenia wyjątkowej wagi.
Kielich dzwonu zdobią płaskorzeźby św.św. Janów, Katarzyny i Barbary oraz łaciński napis w tłumaczeniu: "Roku Pańskiego 1500, 22 dnia września, ja, Trąba Boża, ku chwale Boga i świętych Janów Chrzciciela i Ewangelisty, patronów tej świątyni, odlana zostałam". Nie jest znany ludwisarz, który wykonał ten dzwon. Wiadomo na pewno, że nie był nim Merten Schmidt, często podawany w literaturze, a który działał na Pomorzu 80-90 lat później niż po raz pierwszy uderzyło serce Tuba Dei.
Tuba Dei miał stanowić cenny łup wojenny w czasie wojny północnej w 1703 roku (>>>), kiedy to Szwedzi zamierzali go wywieźć (jak to uczynili z innymi dzwonami toruńskimi, np. dzwon Thornan z kościoła św. Jakuba, dziś będący największym średniowiecznym dzwonem w Szwecji). Tuba Dei został jednak uratowany, gdy Rada Torunia złożyła okup w wysokości 12 tysięcy talarów. Raz jeszcze dzwon był poważnie zagrożony podczas II wojny światowej, gdy wykuto już otwór w sklepieniu i zamierzano dzwon pociąć.
500. rocznica Tuba Dei, która minęła w 2000 roku, stała się okazją do zorganizowania sesji popularno-naukowej poświęconej toruńskim dzwonom.
Z dzwonem tym wiąże się kilka legend. Czy wiesz, że do 1942 (lub 1943 r.) na wieży Świętojańskiej obok Tuba Dei wisiał dzwon Wielki Jan z 1437 r.?
Średnica jego wynosiła 1,70 m, masa około 4 ton. Został jednak niestety pocięty przez Niemców. W kawałkach zdjęto go z wieży a następnie przetopiono, wykorzystując jego cenny spiżowy kruszec na potrzeby wojska.
|
|
 INFOAdres:
Toruń, Stare Miasto, Wieża Katedry Świętojanskiej, ul. Żeglarska
120 m od Rynku Staromiejskiego
Zwiedzanie:
wejście do dzwonu (i punktu widokowego na wieży katedralnej) możliwe jest od kwietnia do października codziennie opróćz niedziel w godz. w godz. 9.00 - 17.30, w niedziele w godz. 14.00 - 17.30.
Cena biletu wstępu (2025 r.): normalny 20 zł, ulgowy 15 zł
Zwiedzanie z przewodnikiem:
szczegóły tutaj
|
