Sala Królewska i Poczet Królów Polskich

Sala Królewska w dawnym Toruniu na co dzień była miejscem posiedzeń Trzeciego Ordynku (tzw. rada 60 mężów), który w samorządzie reprezentował interesy rzemieślników i drobnych kupców.

W oknach Sali Królewskiej znajduje się zespół kwater witrażowych z herbami mieszczan toruńskich - przedstawicieli Trzeciego Ordynku, malowanych farbami emaliowymi, powstały w 1736 r.

 

Sala była również świadkiem innych wydarzeń – jak pisał kronikarz w Manuscriptum Baumgartianum (przed 1719 r.): „w tej izbie, kiedy ma być ogłoszony wyrok śmierci winnych zbrodni ze stanu szlacheckiego, wtedy tamże zasiada burgrabia królewski z całym Magistratem i żąda ogłoszenia przez sekretarza wyroku śmierci przyprowadzonemu z więzienia winowajcy”. Miało to związek z sąsiednią salą (Sala Obu Sądów), w której w okresie nowożytnym odbywały się m.in. posiedzenia Sądu Rady Torunia. Wspomniane w cytacie "więzienie" to areszt dla szlachty znajdujący się po przeciwnej stronie Hallu przed Salą Królewską.

 

Wśród dekoracyjnych elementów sali był marmurowy kominek oraz piec wykonany z ozdobnych kafli, wg wspomnianego Manuscriptum: kominek cały z marmuru sztuką i wielkością przedniejszy, na froncie którego na tablicy z czarnego marmuru ten wyraźny napis można odczytać:

O reprezentacyjnym - królewskim - charakterze Sali świadczy zachowany portal (fotografia poniżej), wyrażający poprzez łacińskie inskrypcje, jak i alegoryczne figury bogate treści o wymowie państwowej i politycznej. Osadzone w nim intarsjowane drzwi z 1738 roku nawiązują do tych treści – gloryfikują ówczesnych władców polskich. Jeden z wizerunków w płycinie drzwi przedstawia cesarza rzymskiego, Oktawiana Augusta, który ma rysy twarzy króla Augusta III; ukazano w ten sposób polskiego monarchę jako władcę doskonałego.

 

Hall przed Salą Królewską z manierystycznym portalem do Sali Królewskiej

 

 

Podobną wymowę mają inne drzwi - z 1765 r., wykonane rok po wyborze Stanisława Augusta Poniatowskiego na króla Rzeczypospolitej, umieszczone w południowej ścianie sali, prowadzące do sąsiedniej Sali Obu Sądów.

Intarsjowane przedstawienie to apoteoza króla Stanisława Augusta Poniatowskiego jako władcy mądrego i sprawiedliwego.

Całość zawiera bogaty program ikonograficzny, sławiący króla jako mężnego i potężnego monarchę - imperatora Semper Augustus, cesarza Rzeczpospolitej Obojga Narodów, a także erudytę i mecenasa sztuk pięknych. W dopiero co wybranym królu widział Toruń nadzieję na naprawę Rzeczypospolitej, zepsutej i osłabionej szerzącą się od wielu dziesięcioleci samowolą i prywatą szlachecką. 

 

 

W 1964 roku, po remoncie kapitalnym Ratusza, w sali umieszczono Poczet królów polskich, liczący 24 portrety. Osiemnaście z nich stanowi najstarszy w Polsce tego typu zestaw wizerunków, wykonanych na konkretną okoliczność z pobudek ideowo-politycznych. Ufundowany został przez Radę Torunia przed 1645 rokiem. Poczet miał uświetnić wystrój Ratusza, w którym miało się odbyć Colloquium Charitativum – braterska rozmowa teologów katolickich, luterańskich i kalwińskich ze wszystkich wówczas liczących się ośrodków teologicznych Europy. Protektorem spotkania był król Władysław IV Waza, a „galeria królów” miała podkreślać „starożytność” i wielkość – tym samym autorytet - monarchii, której król był spadkobiercą i kontynuatorem. Portrety zostały namalowane przez trzech mistrzów, nieznanych z nazwiska, pracujących w toruńskim warsztacie. Prezentowały władców Polski od Bolesława Chrobrego do Władysława IV, czyli koronowane głowy z dynastii Piastów, Jagiellonów oraz królów elekcyjnych: Henryka Walezego, Stefana Batorego, Zygmunta III Wazę. Późniejsze portrety wykonane były jeszcze za życia panujących, również przez anonimowych artystów toruńskich.

Portret Stanisława Augusta Poniatowskiego namalowany był w pracowni Marcella Bacciarellego – znakomitego artysty włoskiego pracującego dla króla. Portret ten Toruń otrzymał w darze od samego monarchy.

 

Portrety umieszczone są nieco poniżej stropu w formie „fryzu”, trzy ostatnie - na filarach międzyokiennych.

Oprócz obrazów obecny wystrój sali stanowią barokowe meble, bogato zdobione intarsją i inkrustacją, z których słynęły warsztaty toruńskie, szczególnie w XVIII wieku. Są to dwie szafy sieniowe, zegar szafkowy stojący, sekretera oraz szafka na podstawie stołowej, tzw. Stollenschrank.