Hypocaustum w kamienicach toruńskich

Ogrzewanie średniowiecznych kamienic toruńskich systemem typu hypocaustum należy do unikatowych zjawisk na obecnych ziemiach Polski. Jednocześnie taka forma ogrzewania była w Toruniu powszechna w XIV i XV w. Ta luksusowa metoda pochodzenia starorzymskiego, w średniowieczu (XIII-XV w.) występowała przede wszystkim w zamkach, klasztorach, szpitalach i tylko w kamienicach bogatych mieszczan. Poza Toruniem - w którym zachowało się najwięcej w Polsce przykładów w kamienicach mieszczańskich - znane są jeszcze pojedyncze kamienice w miastach śląskich: we Wrocławiu, Głogowie, Legnicy, Świdnicy, a także w Gdańsku z zastosowaniem tego systemu; w żadnym z tych miast hypocaustum nie było jednak tak rozpowszechnione jak w Toruniu.

System ten funkcjonował do pocz. XV w., kiedy to zastępowany był bardziej sprawnymi i tańszymi w budowie i eksploatacji piecami kaflowymi i kominkami w poszczególnych pomieszczeniach kamienic.

 

Najlepiej zachowany jest średniowieczny piec hypocaustum w piwnicy kamienicy gotyckiej ul. Szczytna 15 na Starym Mieście w Toruniu. Odkryty został przypadkowo w 1972 r. ujawnił w górnej części sklepioną komorę z ceglanym rusztem i leżącymi na nim kamieniami.

Kamienie takie emitować mogły specjalnymi kanałami rozgrzane do 200 stopni Celsjusza powietrze i w kilkanaście minut nagrzać pomieszczenie parteru do ponad 20 stopni C.

 

Odkryte rozprowadzenie kanałów grzewczych w podłodze pomieszczenia na parterze - ponad piecem w piwnicy. Kamienica ul. Żeglarska 7 na Starym Mieście w Toruniu.

 

Systemy hypocaustum dziś znane są też w innych kamienicach toruńskich, m.in. ul. Łazienna 22, Kopernika 21, Kopernika 6, Mostowa 4, Mostowa 6, Rynek Staromiejski 20, Szeroka 16, Szeroka 38, Szczytna 5, Ducha Św. 21, Żeglarska 13 i in.
W kamienicy ul. Kopernika 15 (Dom Kopernika) zachował się jedynie fragment wschodniego muru w partii kolebki sklepienia piwnicy, który przypuszczalnie stanowił piec typu hypocaustum.