Hypocaustum w kamienicach toruńskich

Ogrzewanie średniowiecznych kamienic toruńskich systemem typu hypocaustum należy do unikatowych zjawisk na obecnych ziemiach Polski. Jednocześnie taka forma ogrzewania była w Toruniu powszechna w XIV i XV w. Ta luksusowa metoda pochodzenia starorzymskiego, w średniowieczu (XIII-XV w.) występowała przede wszystkim w zamkach, klasztorach, szpitalach i tylko w kamienicach bogatych mieszczan. Poza Toruniem - w którym zachowało się najwięcej w Polsce przykładów w kamienicach mieszczańskich - znane są jeszcze pojedyncze kamienice w miastach śląskich: we Wrocławiu, Głogowie, Legnicy, Świdnicy, a także w Gdańsku z zastosowaniem tego systemu; w żadnym z tych miast hypocaustum nie było jednak tak rozpowszechnione jak w Toruniu.

System ten funkcjonował do pocz. XV w., kiedy to zastępowany był bardziej sprawnymi i tańszymi w budowie i eksploatacji piecami kaflowymi i kominkami w poszczególnych pomieszczeniach kamienic.

 

Najlepiej zachowany jest średniowieczny piec hypocaustum w piwnicy kamienicy gotyckiej ul. Szczytna 15 na Starym Mieście w Toruniu. Odkryty został przypadkowo w 1972 r. ujawnił w górnej części sklepioną komorę z ceglanym rusztem i leżącymi na nim kamieniami.

Kamienie takie emitować mogły specjalnymi kanałami rozgrzane do 200 stopni Celsjusza powietrze i w kilkanaście minut nagrzać pomieszczenie parteru do ponad 20 stopni C.

 

Odkryte rozprowadzenie kanałów grzewczych w podłodze pomieszczenia na parterze - ponad piecem w piwnicy. Kamienica ul. Żeglarska 7 na Starym Mieście w Toruniu.

 

Systemy hypocaustum dziś znane są też w innych kamienicach toruńskich, m.in. ul. Łazienna 5, Łazienna 22, Kopernika 21, Kopernika 6, Mostowa 4, Mostowa 6, Rynek Staromiejski 20, Szeroka 16, Szeroka 38, Szczytna 5, Ducha Św. 21, Żeglarska 13 i in.
W kamienicy ul. Kopernika 15 (Dom Kopernika) zachował się jedynie fragment wschodniego muru w partii kolebki sklepienia piwnicy, który przypuszczalnie stanowił piec typu hypocaustum.