Efraim Schröger

(1727-1783) - architekt klasycystyczny, prekursor stylu wczesnoklasycystycznego, twórca obiektów m.in. w Toruniu, Warszawie. Jeden z najlepszych architektów pierwszej fazy polskiego klasycyzmu.

 

Urodził się 18 lutego w kamienicy przy obecnej ul. Kopernika 13 (fotografia obok). Dziś budynek ten prezentuje się zupełnie inaczej niż w XVIII w. - został przebudowany destrukcyjnie w końcu XIX w. na kamienicę czynszową wielomieszkaniową ze zmianą układu i podziału wnętrz, a szczytowa dawniej fasada została ścięta i przekształcona w skromną bezstylową; jedyną, rachityczną cechą odnoszącą się do baroku są obramienia okien parteru i I piętra.

Ojciec jego pochodził z Węgier, przyjął obywatelstwo Torunia w 1712 r. jako kupiec winny.

Ukończył toruńskie Gimnazjum Akademickie, w 1743 r. (mając 16 lat) wyjechał do Warszawy, gdzie rozpoczął naukę u głośnego wówczas architekta saskiego, Jana Zygmunta Deybla, który już wcześniej pozostawał w bliskich stosunkach z rodziną Schrögerów. Współpracował też z innym znanym architektem Danielem Joachimem Jauchem.
Według powszechnego sądu jego pierwszą samodzielną pracą był projekt kościoła ewangelickiego w Rynku Staromiejskim w Toruniu (obecnie katolicki kościół Ducha św.) z 1753 r. Najprawdopodobniej on też zaprojektował ołtarz główny dla świątyni.

 

W Warszawie zaprojektował m.in. pałac Lelewelów, fasady kościołów: Wizytek, Dominikanów Obserwantów, Karmelitów Bosych, okazały dom Teppera, Skalskiego. Pracował też przy budowie pałacu arcybiskupiego w Skierniewicach. Wiele prac zlecił Schögerowi król Stanisław August Poniatowski (np. projekt grobowca dla carskiego ambasadora Kayserlinga, odnowienie koszar Korpusu Kadetów), który także jako pierwszemu architektowi polskiemu udzielił stypendium na wyjazd zagraniczny, którego celem poznanie było współczesnej architektury europejskiej i studium sztuki antycznej. W 1775 r. nadany mu został tytuł szlachecki oraz tytuł nadwornego architekta królewskiego.

 

Staromiejski kościół ewangelicki wg proj. Efraima Schrögera z poł. XVIII w. Fotografia z 1895 r.

Realizacja ta była pierwszą pracą architektoniczną, wykonaną przez Schrögera samodzielnie.