Szczęśliwego Nowego Roku!
Zimą Toruń zachwyca bardziej

Cmentarz Ofiar II wojny światowej w Toruniu

Lokalizacja
Mokre, ul. Grudziądzka 129-137
3,3 km na płn. od Rynku Staromiejskiego

Cmentarz im. Ofiar II wojny światowej (komunalny nr 2) został wpisany do rejestru zabytków w 1991 r., zajmuje obszar 3,4116 ha.
W 1891 roku, zastępując cmentarz "Boża Męka" (zobacz pkt. 2 tutaj), utworzono dla Mokrego obecny cmentarz komunalny nr 2 im. Bohaterów II Wojny Światowej przy ul. Grudziądzkiej 129/137 (róg ul. Grudziądzkiej i Wielki Rów); znajduje się tu m.in. około 1100 grobów osób zamordowanych w pobliskim Obozie Pracy Wychowawczej (Arbeitserzienhungslager) i Centralny Obóz Przesiedleńczy (Umwandererzentrallager Thorn) tzw. Szmalcówka w czasie II wojny, po II wojnie przeniesiono tutaj także ciała żołnierzy i jeńców radzieckich ze Stalagu XXc oraz ludności żydowskiej, która zginęła poza Toruniem; w 1997 roku przeniesiono tu tablice pamiątkowe z rozebranego Pomnika Wdzięczności Armii Radzieckiej.
 
Jako miejsce pamięci narodowej cmentarz zawiera:
 
mogiła zbiorowa 711 zamordowanych Polaków
W polu tej kwatery jest mogiła indywidualna Anastazji Penksa ofiary Szmalcówki oraz mogiła indywidualna Stanisława Pepińskiego, które łącznie stanowią jeden obiekt.
Powierzchnia mogiły: 0,1375 ha. W centralnej części znajduje się granitowy obelisk z napisem memoratywnym. Po obu jego stronach w półkoliście ustawiono bloki z tablicami, na których wyryto dane ofiar. Teren obsiany trawą, dojście do obelisku utwardzone.
W mogile znajdują się zwłoki 711 Polaków zamordowanych przez Niemców w latach 1939-1945. 
 
mogiła 91 Polaków zamordowanych na tzw. Szmalcówce
Powierzchnia mogiły: 0,0323 ha. Teren obsiany trawą, w centralnym miejscu znajduje się granitowy obelisk z napisem komemoratywnym, dojście do obelisku utwardzone.
W mogile spoczywają szczątki 91 Polaków - ofiar niemieckiego obozu "Szmalcówka", który funkcjonował do 1943 r. jako filia obozu pracy w Potulicach.
 
mogiła z pomnikiem 334 zamordowanych polskich dzieci - zobacz niżej
Kwatera 334 ofiar niemieckiego obozu "Szmalcówka" - dzieci zmarłych i zamordowanych w obozie w okresie II wojny światowej.
Powierzchnia obiektu: 0,0264 ha. Dwie mogiły zbiorowe oraz 15 pojedynczych. W centralnej części obiektu znajduje się pomnik "Dzieciom Polskim Ofiarom Faszymu". Po obu stronach utwardzonego dojścia do pomnika ułożono symboliczne ramy nagrobne. Teren mogił obsiany trawą.
W mogiłach znajdujących się na terenie kwatery spoczywają szczątki zmarłych bądź zamordowanych przez Niemców 334 polskich dzieci, które wraz z rodzicami trafiły do niemieckiego obozu "Szmalcówka" w Toruniu, który funkcjonował jako filia obozu pracy w Potulicach (część dzieci otrzymała status samodzielnych więźniów).
 
- mogiły zbiorowe dzieci polskich zamordowanych w 1939 r. na tzw. Szmalcówce
 
mogiła 140 Polaków zmarłych podczas powrotu z obozów koncentracyjnych
Mogiła o powierzchni 0,0112 ha. Na mogile nasadzenia kwiatów, betonowa obramówka, tablica memoratywna.
W mogile spoczywają szczątki 140 Polaków - więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych, którzy w 1945 r. zmarli podczas powrotu do swoich domów.
 
- Pomnik Sybiraków: „W hołdzie pomordowanym i zmarłym na  nieludzkiej ziemi w latach 1940-1956"
 
mogiła z pomnikiem w miejscu złożenia prochów ok. 600 Polaków pomordowanych na Barbarce
 
mogiła pomordowanych Żydówek
Powierzchnia mogiły: 0,0045 ha. Na mogile betonowe płyty, betonowe misy na nasadzenia, w centralnej części nałożona granitowa płyta z napisem komemoratywnym.
W mogile spoczywają szczątki kobiet różnych narodowości pochodzenia żydowskiego - więźniarek ze znajdującego się w Chorabiu (12 km na płn.-zach. od Rynku Staromiejskiego) komanda roboczego (filii) podobozu niemieckiego obozu koncentracyjnego Stutthof - Baukommando Weischsel (OT Thorn) z siedzibą komendy w Bocieniu. Wspomniana filia została utworzona przez Niemców we wrześniu 1944 r. Jej teren obejmował powierzchnię ok. 2 ha, na której znajdowało się 38 prowizorycznych baraków dla więźniarek. Przebywało tam przeciętnie ok. 1.700 więźniarek – kobiet pochodzenia żydowskiego z Polski, Litwy, Łotwy, Estonii, Bułgarii i Węgier. Więźniarki pracowały przy kopaniu umocnień, rowów przeciwczołgowych itp. Podczas likwidacji obozu w dniu 18 stycznia 1945 r. zamordowano 152 kobiety, a około 1.500 ewakuowano w kierunku Bydgoszczy. Zabudowania obozu spalono. Szczątki ofiar przeniesiono w latach 1945-1950 do mogiły zbiorowej na tym cmentarzu.
 
- mogiła 541 żołnierzy Armii Sowieckiej poległych w 1945 r. oraz Zachara Miernikowa i elementy epitafijne z pomnika wdzięczności Armii Radzieckiej przeniesione z Wałów Gen. Sikorskiego
 

Pomnik Dziecom Polskim Ofiarom Faszyzmu

 
  Pomnik proj. Eweliny i Henryka Siwickich odsłonięto w 1980 r. na cmentarzu w kwaterze grobów dziecięcych, ofiar Centralnego Obozu Przesiedleńczego (Umwandererzentrallager Thorn) przy ul. Bażyńskich oraz Obozu Pracy Wychowawczej (Arbeitserzienhungslager) - tzw. Szmalcówka przy ul. Grudziądzkiej 124/126 - zlokalizowanego nieopodal, w dawnej fabryce smalcu, nazywanej przez Torunian "Szmalcówką".
Pomnik w formie pofalowanej ściany wyłożonej kostką granitową, na niej płaskorzeźba przedstawiająca matkę z czwórką umierających dzieci.
Obok pomnika stoi 8 granitowych tablic z nazwiskami ponad 300 dzieci, ofiar Szmalcówki.
 
W listopadzie 1940 r. okupacyjne władze niemieckie utworzyły obóz przesiedleńczy. Trafiły tu polskie rodziny z terenu przedwojennego województwa pomorskiego (zobacz: Toruń międzywojenny), wypędzone ze swoich domów rodzinnych, wypędzone przez Niemców.
Z powodu nieludzkich warunków życia w obozie, z powodu głodu, chorób, zmuszania do pracy ponad siły i stosowania brutalnej przemocy w Szmalcówce zmarło przynajmniej 515 Polaków. Spośród nich 317 ofiar to niepełnoletni i dzieci, z których 189 nie ukończyła 3 roku życia.
Obóz zlikwidowano w 1943 r., a więźniów przewieziono do obozu przejściowego w Potulicach koło Nakła nad Notecią (74 km na zach. od Torunia).

 

  • drukuj
  • poleć artykuł
Komentarze użytkowników (0)
Brak komentarzy. Bądź pierwszy - dodaj swój komentarz
Dodaj swój komentarz:


pozostało znaków:   napisałeś znaków:

Kontakt

tel. 56 621 02 32
biuro@toruntour.pl
formularz kontaktowy
 
 
   
Właścicielem i operatorem Toruńskiego Portalu Turystycznego funkcjonującego pod domeną toruntour.pl jest Toruński Serwis Turystyczny, Toruń, ul. Rabiańska 3 (mapa), tel. 66 00 61 352, NIP: 8791221083.
Materiały zawarte w Toruńskim Portalu Turystycznym www.toruntour.pl należą do ich autorów lub właściciela serwisu i są objęte prawami autorskimi od momentu powstania Portalu w 2015 r. Wszelkie wykorzystywanie w całości lub we fragmentach zawartych informacji bez zgody Wydawcy Serwisu jest zabronione.
Polityka cookies
 
Jeżeli chcesz opublikować swój artykuł lub napisać do Toruńskiego Portalu Turystycznego ponieważ gdzieś do tekstu wkradł się błąd, chcesz nawiązać współpracę lub po prostu przekazać swoją opinię, możesz to zrobić używając adresu mailowego biuro@toruntour.pl. Żadna wiadomość nie pozostanie bez odpowiedzi!
 
Zostań naszym patronem. Poznaj szczegóły i możliwości tutaj