Port Drzewny

Port Drzewny w Toruniu to dziś 65-hektarowy akwen wodny - odnoga Wisły, niegdyś jeden z największych portów wiślanych, obecnie od wielu lat, w wyniku zaniku żeglugi na Wiśle, nie pełni swoich funkcji i służy jako akwen rekreacyjny. Basen portowy ma długość 1,8 km, szerokość 350 m, wejście do portu długości 1,5 km i szerokości ok. 60 m.

 

Port uruchomiono w 1909 r., chociaż pierwsze plany budowy takiego obiektu na dolnej Wiśle w Królestwie Pruskim pojawiły się już w 1889 r. Wynikały one ze wzmożonego handlu drewnem, które eksportowano śródlądowymi drogami wodnymi na zachód. Rola Torunia w spławie drewna zawsze była duża, teraz jednak, w czasach zaboru pruskiego po wybudowaniu w 1774 r. Kanału Bydgoskiego, wzrosła, zwłaszcza po włączeniu Torunia do państwa niemieckiego w 1815 r. w wyniku postanowień Kongresu Wiedeńskiego. Kanał stał się wygodną i krótką drogą łączącą Wisłę z miastami niemieckimi z pominięciem Gdańska i drogi morskiej, a Toruń ze swoją dogodną lokalizacją stał się nie tylko ważnym, nadgranicznym etapem flisackiego spławu i obowiązkowego postoju (patrz: Flisacy), ale miejscem, do którego zwożono ścięte drzewo z szerokich okolic, przygotowywano obróbkę tartaczną i rozpoczynano ekspedycję na zachód.

 

W 1826 r. ustanowiono w Toruniu główny urząd celny na drewno spławiane Wisłą, a prowadzona w latach 1830-1907 regulacja pruskiej Wisły związana była z ważną rolą transportową rzeki.

 

Rozwój funkcji portowych Torunia spowodował konieczność zbudowania nowego portu, zwłaszcza w obliczu intensywnej eksploatacji dotychczasowego staromiejskiego nabrzeża wiślanego (ob. Bulwar Filadelfijski) i braku możliwości jego przestrzennej rozbudowy.

Do urządzenia nowego portu wybrano obszerną odnogę Wisły ok. 6,5 km na zachód od Starego Miasta. Port Drzewny w Toruniu miał stworzyć dogodne warunki dla spławianego Wisłą drewna, jego zimowego przechowywania i tartacznej obróbki. Załadunek i transport drewna odbywał się przy użyciu tratw i był najtańszym środkiem transportu. Basen jednorazowo mógł pomieścić ok. 230 tratw.

Przy północnym nabrzeżu Portu Drzewnego znajdował się duży plac rozładunku i przeładunku drewna, obok zatrudniające ok. 40-60 osób warsztaty remontowe małych rzecznych jednostek pływających, założone przez Zarząd Wodny Miasta Torunia w 1905 r., a także tartak. Obecnie w tym miejscu znajdują się zabudowania: Kościół Marii Gwiazdy Nowej Ewangelizacji i św. JPII, Wyższa Szkoła Kultury Społecznej i Medialnej, Muzeum "Pamięć i Tożsamość", hotel oraz Toruńskie Zakłady Urządzeń Okrętowych "Towimor", których historia sięga 1905 r.

 

Znaczenie portu zaczęło upadać po włączeniu Torunia do II Rzeczypospolitej w 1920 r. Wprawdzie w 1923 r. powołano spółkę "Port Drzewny przy Starym Toruniu", to jednak nie rozwinęła ona skrzydeł. Żegluga w Porcie Drzewnym ostatecznie została zakończona w 1962 r., gdy przeniesiono bazę magazynową i pływający tabor do Portu Zimowego. Decyzja ta wynikała z ogólnego zaniku transportu wodnego śródlądowego w Polsce oraz likwidacji ośrodka portowego w Toruniu.

 

Obecnie Port Drzewny jest opuszczony i zaniedbany. Nie służy już nawet żeglarzom, nie ma istniejących jeszcze do niedawna pomostów, a brzegi stały się niedostępne. Niestety władze nie spoglądają przychylnie na pomysły rewitalizacji terenów nad Portem Drzewnym ani samego akwenu.