Średniowieczne ulice i place Torunia

Układ ulic w toruńskim Średniowiecznym Zespole Miejskim charakteryzuje regularność rozplanowania, w związku z czym mamy do czynienia z układem szachownicowym. Szczególnie wyraźnie jest to widoczne w przypadku Nowego Miasta, które założono 31 lat później niż Stare Miasto, i któremu jednorazowo od podstaw wytyczono równą siatkę ulic, a także w południowej - najstarszej części Starego Miasta, którą to cześć wytyczono wcześniej (przed 1251 r.). Z kolei północna część Starego Miasta, powstała jako kolejny etap rozwoju Torunia w latach 50. XIII w., wykazuje mniej regularny rozkład ulic, który dostosować musiał się do powstałego wcześniej osadnictwa przedmiejskiego.
Cała sieć uliczna średniowiecznego centrum Torunia wykazuje przejrzystość i celowość układu urbanistycznego, będącego wyrazem dobrej organizacji życia społeczno-gospodarczego średniowiecznego miasta. Układ ten był zawsze tak doskonały, że w ciągu stuleci nie uległ zmianom. Toruński układ urbanistyczny średniowiecznego zespołu staromiejskiego, sprzężonego z zamkiem krzyżackim i mający cechy nadrzecznego miasta portowego jest jednym z nielicznych tak rozległych, dobrze zachowanych i cennych przykładów średniowiecznego rozplanowania miast na obecnych ziemiach polskich. Było to jednym z argumentów za wpisaniem Torunia na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO.
 

Związki toruńskiego hanzeatyckiego handlu z rzeką spowodowały, że ulice biegnące prostopadle do nadwiślańskiego nabrzeża portowego są szersze (ok. 16-19 m); liczne ulice biegnące prostopadle do rzeki to cechy miasta portowego; w tej części Starego Miasta powstały liczne spichrze i magazyny na różne towary. Pozostałe ulice Starego Miasta były także dość znacznej szerokości (przeciętnie 12 m) i posiadały bruki już w średniowieczu!; na właścicielach budynków i parcel ciążył bowiem obowiązek brukowania ulic przed posesjami. Wybrukowanie ulic na przedmieściach zarządzono już w 1401 r. - o odkryciu w 2006 r. brukowanej ulicy na Przedmieściu Chełmińskim zobacz: Toruń nie dba o dziedzictwo (XXX: Zabudowa plant na bastionie Chełmińskim).
Znaczna szerokość toruńskich ulic jest nie często spotykana w miastach średniowiecznych, co stanowi kolejny element wyjątkowości. 
Układ urbanistyczny Nowego Miasta cechuje się zdecydowanie bardziej regularną siatką ulic, krzyżujących się pod kątem prostym i tworzącym równomierny plan szachownicowy. Ulice tutejsze posiadają szerokość 4 prętów chełmińskich (17 m), a Rynek Nowomiejski 22 pręty (95 m).
 
Główną ulicą Starego Miasta do czasu powiększenia jego obszaru na północ (do poł. XIII w.) był ciąg ulic Starotoruńskiej i św. Anny (obecnie ul. Kopernika), prowadzący od Bramy Starotoruńskiej (ze Starego Torunia - pierwotnej lokalizacji Torunia z 1231 r.) do placu rynkowego przy parafialnym kościele Świętojańskim. Później, kiedy po 1251 r. powiększono obszar Starego Miasta i wytyczono w obecnym miejscu Rynek Staromiejski, Brama Starotoruńska nadal pozostawała główną i jedyną bramą miejską prowadzącą w kierunku zachodnim.

Badania archeologiczne przeprowadzone w obrębie Starego i Nowego Miasta pozwalają na dokonanie pewnych rekonstrukcji układu przestrzennego z 1. poł. XIII w. Odkryto bowiem w południowej części Starego Miasta kilka wąskich, wyłożonych drewnem uliczek, wiodących w kierunku Wisły, które nie pokrywają się z obecną siatką ulic. Jednym z lepszych przykładów takich ulic jest ta, odsłonięta w piwnicy domu przy ul. Kopernika 15 (Muzeum - Dom M. Kopernika); jest ona prostopadła do ul. Kopernika i skierowana ku Wiśle. Drewniana konstrukcja ulicy, złożona z dranic, oparta jest na poprzecznych legarach. Zarówno odkryte drewniane nawierzchnie ulic, jak i fragmenty domów zalegały 1,7-2,5 m poniżej obecnego poziomu Starego Miasta. Narastająca w ciągu wieków intensywna zabudowa podniosła teren. Zmiana układu ulic z 1. poł. XIII w. i ukształtowanie stanu obecnego nastąpiło ok. poł. XIII w. wraz z rozwojem przestrzennym i ludnościowym Torunia.

Nazwy ulic średniowiecznych w dużej mierze wiążą się z przedstawicielami zawodów, którzy ulice poszczególne zamieszki-wali. Aktem regulującym rozmieszczenie różnych grup ludności był bowiem akt lokacji miasta, tj. w przypadku Torunia prawo chełmińskie. Jednak już w XV w. zmieniała się topografia zawodowa ulic. Ulice noszące nazwy „zawodowe” traciły swój dawny charakter w wyniku obrotu parcelami.

Ulice w mieście średniowiecznym i późniejszym zamykano na noc (lub przy okazji innych potrzeb) specjalnymi grubymi, ciężkimi łańcuchami, umieszczonymi na specjalnych hakach na narożnikach. Jeden z takich haków zachował się na rogu ul. św. Ducha i ul. Kopernika.
 
  • drukuj
  • poleć artykuł
Komentarze użytkowników (0)
Brak komentarzy. Bądź pierwszy - dodaj swój komentarz
Dodaj swój komentarz:


pozostało znaków:   napisałeś znaków:

Kontakt

tel. 56 621 02 32
biuro@toruntour.pl
formularz kontaktowy
 
 
   
Właścicielem i operatorem Toruńskiego Portalu Turystycznego funkcjonującego pod domeną toruntour.pl jest Toruński Serwis Turystyczny, Toruń, ul. Rabiańska 3 (mapa), tel. 66 00 61 352, NIP: 8791221083.
Materiały zawarte w Toruńskim Portalu Turystycznym www.toruntour.pl należą do ich autorów lub właściciela serwisu i są objęte prawami autorskimi od momentu powstania Portalu w 2015 r. Wszelkie wykorzystywanie w całości lub we fragmentach zawartych informacji bez zgody Wydawcy Serwisu jest zabronione.
Polityka cookies
 
Jeżeli chcesz opublikować swój artykuł lub napisać do Toruńskiego Portalu Turystycznego ponieważ gdzieś do tekstu wkradł się błąd, chcesz nawiązać współpracę lub po prostu przekazać swoją opinię, możesz to zrobić używając adresu mailowego biuro@toruntour.pl. Żadna wiadomość nie pozostanie bez odpowiedzi!
 
Zostań naszym patronem. Poznaj szczegóły i możliwości tutaj