Ruiny zamku krzyżackiego w Toruniu są pozostałościami po pierwszej i jednocześnie najstarszej warowni krzyżackiej na terenie Ziemi Chełmińskiej. Dlatego rozplanowanie zamku toruńskiego (na narysie podkowy) jest inne od typowych zamków krzyżackich budowanych na planie czworoboku.
Teren zamku o powierzchni ok. 2,2 ha jest jedną z trzech części toruńskiego Średniowiecznego Zespołu Miejskiego, wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO (patrz mapa).

 

Wybudowany w Toruniu zamek był bazą wypadową do podboju Prusów i tworzenia na ich terenie potężnego państwa zakonnego.
Komturski zamek, którego budowę rozpoczęto ok. połowy XIII wieku (być może w 1236 r., tj. po przeniesieniu się Krzyżaków ze Starego Torunia), składał się z zamku głównego, międzymurza i przedzamczy (północnego, górnego i dolnego).
Zamek został zdobyty w lutym 1454 r. przez mieszczan Starego Miasta Torunia, co było fizycznym rozpoczęciem polsko-krzyżackiej wojny trzynastoletniej (zobacz: Toruń buntuje się przeciwko Krzyżakom). Wkrótce został rozebrany decyzją toruńskiej Rady miejskiej, aby uniezależnić się od przyszłej władzy zwierzchniej (jakiejkolwiek - polskiej czy krzyżackiej) i uniemożliwić jej utrzymywania w mieście swojej załogi wojskowej.

Od tego czasu rozebrany zamek główny stał się wysypiskiem.

 

 

       

Widok na przedzamcze dolne z wieżą Gdanisko: obecnie (po lewej), rekonstrukcja (po prawej)

 

 

Odkopane spod gruzu, uporządkowane i zabezpieczone (w 1966 roku z okazji 500. rocznicy zawarcia drugiego pokoju toruńskiego i 1000-lecia państwa polskiego), w formie trwałej ruiny, fragmenty zamku pełnią dziś rolę pomnika upamiętniającego zwycięską wojnę z Zakonem i powrót Torunia do Polski (mówi o tym specjalna tablica pamiątkowa przy wejściu na teren zamku (przedzamcze północne) od ul. Przedzamcze).

W trakcie prac archeologicznych odsłonięto przyziemie zamku głównego wraz z fragmentami arkadowego krużganku od strony dziedzińca oraz sklepione piwnice. Znaleziono też liczne detale dekoracyjne, jak np. profilowane cegły i kilka rodzajów ceramicznych płytek posadzkowych, a także figuralnych oraz fragmenty dekoracji maswerkowej i florystycznej i części muru z polichromią.

 

Najlepiej zachowanym fragmentem zamku jest wieża Gdanisko z początku XIV wieku; miała ona funkcję sanitarną i obronną (strzegąc głównego wjazdu do zamku).

Połączona gankiem wspartym na arkadach z piętrem zamku głównego, służyła do obrony flankowej wschodniej części murów oraz jako zamkowa toaleta. Wzniesiona na terenie podmokłym nad Strugą. Gdanisko przetrwało zburzenie zamku przez mieszczan toruńskich w XV w. Ocalało, by bronić dostępu do miasta od strony zburzonego zamku, a poza tym zabezpieczało również newralgiczne miejsce, w którym Struga wypływała za mury miejskie i wpadała do Wisły.

W latach 1600-1613 z inicjatywy ówczesnego burmistrza Torunia Heinricha Strobanda pozostałości zamku stały się trójkątnym bastionem, który zabezpieczał miasto od strony południowej, a Gdanisko przebudowano na prochownię. Z tego okresu zachowały się do naszych czasów ogromne belki stropowe, które można obejrzeć wewnątrz wieży.

 

Za Gdaniskiem średniowieczny mur z arkadami, blankami i hurdycją, który był zewnętrznym murem wschodnim zespołu zamkowego, obok zabudowania dawnego zamkowego młyna górnego, a dalej szeroka fosa wschodnia, użytkowana niegdyś jako staw rybny. Poza fosą leżała rozległa Wola Zamkowa - służebna osada zamkowa (obecnie ulica od tej nazwie).

 

Bardzo dobrze są też zachowane podziemia zamku głównego, w których do niedawna mieściło się Muzeum Historii Zamku.

Dziś w podziemiach prezentowana jest m.in. ekspozycja warsztatu strycharskiego, znaleziska archeologiczne w postaci np. detali architektomicznych, makieta przybliżonego pierwotnego wyglądu zamku oraz... sala strachu.

 

Ruiny zamku (poza Gdaniskiem) stanowią ruiny zamku głównego, zarys domu zakonnego oraz fragmenty obwarowania z bramami. Na terenie przedzamcza znajduje się górny młyn, wymieniony już w 1262 roku (budynek przebudowany w 1907 r. na mieszkania, po 2002 r. na hotel zachował jedynie fragmenty gotyku).
Obok młyna, naprzeciw mostku, ostrołukowa gotycka brama Młyńska z poł. XIII w., obecnie zamurowana. To jedna z trzech bram prowadzących na teren zamku. Tędy wiodła głowna droga do zamku.

 

Od Wisły ruiny są oddzielone murem XIX-wiecznych fortyfikacji pruskich, zbudowanych na miejscu wcześniejszych, z 1613 roku.

 

Obok Bramy Młyńskiej ulokowano budynek szpitalny. Zbudowano go w 2. poł. XIII w. tuż poza murami przedzamcza dolnego. Był to jeden z dwóch XIII-wiecznych szpitali zamkowych w państwie krzyżackim, przeznaczony dla pielgrzymów i krzyżowców, chorych, starych i zasłużonych braci.
Jednocześnie był to drugi szpital prowadzony przez Krzyżaków w Toruniu, po szpitalu Ducha św.
Do dziś budynek zachował się tylko w 1/3 od swojej strony wschodniej.

 

 

 

Ta atrakcja zamku krzyżackiego w Toruniu, uruchomiona w sezonie 2012 jest nawiązaniem do podobnej formy spektaklu z lat 60. XX w.
To nowoczesne multimedialne widowisko plenerowe łączące elementy gry światłem i dźwiękiem opowiada historię zakonu krzyżackiego oraz Torunia okresu krzyżackiego.
Godziny pokazów:
od maja do września w soboty: w zależności od miesiąca godz. 21 lub 22.
Informacje i rezerwacje: info@turystyka.torun.pl, tel. 52 621 02 32

► Więcej >>>