Ulica Szeroka
Reprezentacyjna ulica Torunia, była jedną najbardziej prestiżowych w dawnym Toruniu, zamieszkałą przez wpływowe i bogate rodziny toruńskiego patrycjatu, kupców oraz bogatych rzemieślników: rymarzy, siodlarzy, konwisarzy, złotników, płatnerzy i in. Dziś główna ulica historycznego centrum Torunia.
|
Główna ulica nie tylko Starego Miasta, ale i całego toruńskiego Średniowiecznego Zespołu Miejskiego. Łączy południowo-wschodni narożnik Rynku Staromiejskiego z ul. Królowej Jadwigi i Wielkie Garbary, a więc z miejscem usytuowania średniowiecznej Bramy Wielkiej (Kotlarskiej), rozebranej w 1834 r.
Ulica powstała po 1251 r., tzn. po powiększeniu pierwotnego obszaru Starego Miasta (>>>).
Od tego czasu była jedną z najważniejszych i najbardziej prestiżowych ulic Torunia, zamieszkałą przez wpływowe i bogate rodziny toruńskiego patrycjatu, kupców, oraz bogatych rzemieślników: rymarzy, siodlarzy, konwisarzy, złotników, kapeluszników, płatnerzy.
Dziś w wyniku XIX-wiecznych dewastacyjnych przekształceń i przebudów kamienic nie zachowała wiele ze swej gotyckiej i manierystycznej szaty.
W średniowieczu - do poł. XVI w., nazywała się Wielką (Grossengasse / Grossenstrasse), od tego czasu upowszechnia się nazwa używana do dziś; po raz pierwszy zapisana w języku polskim została w 1622 r. W latach przynależności Torunia do Księstwa Warszawskiego (1806-1816) ulica nazywała się Napoleona, a później, w czasach zaboru pruskiego Friedrich-Wilhelm-Strasse.
Unikatowym i ciekawym zjawiskiem było nazywanie w średniowieczu i w XVI w. północnej pierzei tej ulicy na odcinku między Rynkiem Staromiejskim a ul. Szczytną - ulicą Rymary. Nazwa ta wzięła się od sześciu bud (buda to typ kamienicy bez tylnego podwórza, zbudowanej na krótkiej działce) rymarskich znajdujących się w tej pierzei.
Przy pierzejach Szerokiej między ul. Szczytną a ul. Mostową w całej historii aż do rozbiorów (1793 r.) mieszkały najzamożniejsze rodziny toruńskiego patrycjatu – Rusopów, Reussów, Eskenów, Krügerów, Rubitów, Puttenów, Vasanów, Teschnerów, Raków, Rockendorfów, Fredewaldów, Preussów, Papenów i innych, a przez pewien czas w okresie nowożytnym domy przy tej ulicy posiadały rodziny szlacheckie: Działyńskich, Niemojewskich, Kostków. Jednak od pocz. XVII w. Rada toruńska prowadziła skuteczną politykę zwalczania własności szlacheckiej w Toruniu: do 1641 r. liczba kamienic w posiadaniu szlachty ziemskiej spadła w Toruniu o połowę.
Obecną architekturę ulicy zdominowała zabudowa z końca XIX wieku, kiedy to sięgające czasów gotyku, renesansu i baroku kamienice patrycjuszowskie licznie destrukcyjnie przebudowywano lub zastępowano budynkami czynszowymi wielomieszkaniowymi w stylu eklektycznym, secesyjnym i modernistycznym. Jednak mimo tego w wielu kamienicach zachowały się ślady dawnej świetności w postaci np. malowideł ściennych stropowych sięgających średniowieczna, renesansu i baroku.
Dziś do najważniejszych kamienic tej ulicy należą:♦ pod nr 46 - kamienica neogotycka z 1899 r. powstała na miejscu wcześniejszego domu "budy" średniowiecznej. Tutaj w latach 1845-1874 mieszkał Hirsz Cwi Kaliszer, uczony i kupiec, rabin toruński od 1824 r., autor licznych książek z teorii i filozofii religii. Pionier syjonizmu >>>
♦ pod nr 40 - XVII-wieczna kamienica z barokową fasadą bez szczytu, na zrębach gotyckiej z XIV wieku, przebudowana w XIX wieku. Wewnątrz na parterze można podziwiać dekorację sztukatorską, w tylnej części strop belkowy z doskonałą polichromią XVII-wieczną, przedstawiającą portrety czterech ewangelistów oraz sceny z życia codziennego, z polowania, z ogrodu, a nawet z bajek, a także motywy nawiązujące do sztuki gotyckiej - muzyki i plastyki. Na pierwszym piętrze sufity z girlandami sztukatorskiej roboty.
♦ pod nr 39 - duża kamienica o fasadzie klasycystycznej z licznymi złoceniami, powstała w XIX wieku z połączenia dwóch kamienic starszych ♦ pod nr 38 - najstarsza kamienica tej ulicy, której gotycki charakter z XIV/XV w. przetrwał w znacznej mierze do dziś, co uwypukliły jeszcze prace restauracyjne w latach 70. XX wieku. ♦ pod nr 37 od średniowiecza aż do początku XIX wieku były zlokalizowane jatki, tzw. ławy mięsne, liczące 57 stoisk i sięgające przez całą głębokość bloku, aż do placu przy kościele św.św. Janów; w średniowieczu sprzedawano tu codziennie mięso i jego wyroby; w soboty wolno było dodatkowo sprzedawać mięso na Rynku Nowomiejskim, a w czwartki na Rynku Staromiejskim. ♦ pod nr 36 i 46 - neogotyckie z 1896 i 1899 roku (glazurowana wielokolorowa cegła, polichromowane wnęki, elementy metalowe), ♦ pod nr 33 - klasycystyczno-secesyjna z przełomu XIX i XX wieku, z lustrzanym fragmentem fasady, ♦ pod nr 27 - od 1623 roku Apteka Radziecka; na wysokości trzeciego piętra figura Atlasa dźwigającego kulę ziemską; obecna kamienica pochodzi z pocz. XX w. i powstała na miejscu rozebranych domów średniowiecznych. ♦ pod nr 25 - secesyjna na miejscu rozebranej gotyckiej, z wykuszem. Zbudowana dla kupca Alfreda Zeepa. Od drugiego piętra dwie środkowe osie ujęte są uproszczonymi pilastrami dźwigającymi facjatkę z owalnym, trójdzielnym oknem i monogramem "JJ". Na dekorację składają się zwieńczenia okien, kartusz z przedstawieniem głowy Bachusa pod balkonem drugiego piętra, płyciny z dekoracją ornamentalną, zwieńczenia pilastrów z motywami masek i kaduceuszów z czapkami Merkurego. W płycinach pod oknami pierwszego piętra widnieją stylizowane przedstawienia zoomorficzne - ryba, zając, kaczka i kogut. >>> ♦ pod nr 22 - gotycka z XIV wieku, przebudowana w XIX wieku, zwłaszcza fasada na klasycystyczną z likwidacją charakterystycznego szczytu; wewnątrz na parterze i na piętrze traktu tylnego zachowane gotyckie (XIV-XV w.) stropy i polichromie ścienne - cenne zabytki malarstwa średniowiecznego. ♦ pod nr 20 - gotycka z XIV wieku, przebudowana w XIX wieku ze skromnie zdobioną fasadą; na uwagę zwraca ciekawa zabytkowa witryna sklepowa z XIX wieku; ♦ pod nr 19 - okazała 4-traktowa kamienica gotycka z pocz. XIV wieku, znacznie przebudowana w XVII/XIX wieku z przekształconą i uproszczoną fasadą klasycystyczną, zlikwidowany szczyt (szczyt tylny gotycki); ♦ pod nr 16 - jedna z większych gotyckich kamienic w Toruniu, pierwotnie mieszkalno-magazynowa. Z okresu gotyckiego zachowane piwnice i mury boczne na całej wysokości oraz polichromia ścienna Pokłon Trzech Króli; w połowie XVIII wieku (barok) przebudowana na funkcję tylko mieszkalną; z tego czasu zachowane: elewacja tylna, sześć wysokiej klasy stropów polichromowanych (są one największym w Toruniu, wysokiej klasy artystycznej zespołem stropów z połowy XVIII wieku; więcej tutaj) i więźba dachowa; elewacja frontowa z pierwszej połowy XIX wieku, kiedy obniżono kamienicę o 1 kondygnację; ciekawa zabytkowa witryna sklepowa z XIX wieku; ♦ pod nr 14 - dawny Północnoniemiecki Bank Kredytowy, obecnie PKO; kamienica ta została wybudowana w 1909 roku w stylu neoklasycystycznego modernizmu, posiada bogato dekorowaną fasadę z alegorycznymi figurami; ♦ pod nr 10/12 - barokowa z drugiej połowy XVIII wieku i klasycystyczna z XVIII/XIX wieku, przebudowane i połączone w 1852 roku; na fasadzie umieszczono płaskorzeźbę książki, informującą, że w pierwszej połowie XIX wieku mieściła się tu wypożyczalnia książek, a potem księgarnia.
♦ pod nr 11 - narożny budynek z ok. 1910 r. zbudowano jako nowoczesny dom towarowy w stylu wczesnego modernizmu. Na fasadzie pamiątka pobytu w 2006 r. w Toruniu Sławomira Mrożka >>>
♦ pod nr 1/3 - XIX-wieczna na zrębach gotyckich, ciekawa fasada z opracowaniem sztukatorskim.
Ostatnie kamienice przy zbiegu ul. Szerokiej i Podmurnej oraz okolice wcześniejszej Bramy Kotlarskiej, łączącej Stare Miasto i Nowe Miasto zamieszkiwali kotlarze, krawcy, szewcy, paśnicy, cieśle i kowale. Do XIX wieku na wysokości ul. Podmurnej ul. Szeroką zamykała staromiejska Brama Kotlarska prowadząca ze Starego do Nowego Miasta. W tym miejscu kończy się Stare Miasto. Zarys bramy oraz most na dawnej fosie został zaznaczony innymi kolorami nawierzchni ulicy. |
 Fragment północnej pierzei ul. Szerokiej od strony Rynku Staromiejskiego. W średniowieczu pierzeję tę nazywano ul. Rymary.
 Fragment północnej pierzei ul. Szerokiej od strony ul. Mostowej
 Fragment ul. Szerokiej i skrzyżowania z ul. Szczytną
 Fragment północnej pierzei ul. Szerokiej przy skrzyżowaniu z ul. Mostową
 Widok w kierunku wschodnim
 Na latarniach wzdłuż ul. Szerokiej umieszczono witrażowe wywieszki w formie tarcz herbowych wybranych dawnych, znamienitych rodów patrycjuszy toruńskich >>>
|
Ulica Szeroka w Toruniu jest uważana za jedną z najbardziej ekskluzywnych polskich ulic.
Przy ulicy Szerokiej i będącej jej przedłużeniem ulicy Królowej Jadwigi znajdują się przede wszystkim sklepy, restauracje i biura.
Jesienią 2007 roku ranking opublikował tygodnik „Wprost”. Układając zestawienie jego autorzy wzięli pod uwagę pięć kryteriów: cenę najmu (30 procent), jakość architektury (25 procent), poziom zamożności miast, w których ulice się znajdują (20 procent), aktywność kulturalną (10 procent) i jakość najemców, czyli w praktyce liczbę znajdujących się przy tych ulicach ekskluzywnych, markowych sklepów oraz restauracji i klubów.
W rankingu zdecydowanie najlepiej wypadł Nowy Świat w Warszawie. Stolica ma jeszcze kilka ekskluzywnych ulic. Na drugim miejscu znalazło się Krakowskie Przedmieście, a na czwartym - Marszałkowska. Trzecie miejsce przypadło ulicy Floriańskiej w Krakowie.
Na 11. miejscu w zestawieniu umieszczono ulicę Szeroką w Toruniu. Została oceniona jako kręgosłup starówki.
Przed nią w rankingu znalazły się także ulice: Długa w Gdańsku, Bohaterów Monte Cassino w Sopocie, Chmielna w Warszawie, Świdnicka we Wrocławiu, aleja Najświętszej Marii Panny w Częstochowie i aleje Jerozolimskie w Warszawie. Z kolei Szeroka wyprzedziła Półwiejską w Poznaniu, Rynek w Krakowie, Świętojańską w Gdyni i Piotrkowską w Łodzi.
Natomiast latem 2011 r. w raporcie "Najdroższe ulice handlowe świata" Cushman & Wakefield - międzynarodowej firmy doradczej na rynku nieruchomości - Szeroką uznano za modelową ulicę handlową w Polsce, posiadającą atrakcyjną ofertę dla turystów oraz lokalnych mieszkańców
