Historia opery w Toruniu

Opera, która w Toruniu działalność rozpoczęła w 1925 r., a której szanse na odtworzenie i rozwój zostały pogrzebane wraz z realizacją zabiegów Bydgoszczy dot. przeniesienia z Torunia władz wojewódzkich w 1945 r., jest jednym z wielu przykładów degradacji Torunia i odebrania mu jego znaczenia (zobacz: Upadek Torunia. Degradacja Torunia).

 

Opera Pomorska w Torunia rozpoczęła działalność 5 października 1925 r. Inauguracyjną premierą była Halka Moniuszki, która od pierwszego przedstawienia zdobyła sobie wielkie uznanie, cieszyła się wielkim powodzeniem i grano ją 16 razy.
 
Pomysłodawcą i realizatorem utworzenia opery w Toruniu był Karol Benda (1893-1942), będący od 1924 r. dyrektorem Teatru Miejskiego w Toruniu (obecnego Teatru Wilama Horzycy). Jednocześnie 5 października 1925 r. pod dyrekcją Bendy rozpoczęła działalność instytucja pod nazwą Zjednoczone Teatry Miejskie Toruń-Bydgoszcz-Grudziądz.
Kierownictwo artystyczne toruńskiej Opery Pomorskiej dyrektor Benda powierzył Jerzemu Bojanowskiemu (1893-1983), dotychczasowemu dyrygentowi opery poznańskiej, a głównym reżyserem opery został Konstanty Krugłowski, baryton i reżyser operowy. Jerzy Bojanowski należał do grona młodych, lecz już cieszących się świetną opinią muzyków. W pierwszym sezonie udało się z powodzeniem wystawić aż 10 oper: Halkę, Straszny dwór, Carmen, Rigoletto, Fausta, Aidę, Toscę, Madame Butterfly, Pajace, Cyrulika sewilskiego. 

 

Jerzy Bojanowski był bardzo znanym muzykiem i dyrygentem w okresie międzywojennym, cieszył się świetną opinią. O jego szczególnej pozycji świadczy fakt, iż w 1929 roku wybrano go na prezesa Związku Artystów Scen Polskich.
Z Toruniem związany jest nie tylko jako twórca pierwszej tutaj i na całym Pomorzu opery, ale tez jako kompozytor hejnału toruńskiego.

 

Z operą konkurowała operetka, dając liczbę prezentacji wprost rekordową: 22 premiery w 2 lata.

Niedotrzymanie obietnic stałych systematycznych subwencji rządowych i niechęć władz miejskich Bydgoszczy do przedsiębiorstwa, którego główna dyrekcja i administracja znajdowały się w Toruniu, spowodowały odpadnięcie Bydgoszczy z koncernu "Zjednoczone Teatry Miejskie Toruń-Bydgoszcz-Grudziądz" i ustąpienie naczelnego dyrektora, Karola Bendy 1 marca 1926 r. Wówczas kierownikiem nowego Zrzeszenia Artystów “Teatrów Miejskich Toruń-Grudziądz” został Jerzy Bojanowski.
Ostatecznie jednak nieoczekiwany brak subwencji ministerialnych spowodował, iż scena operowa w Toruniu działała tylko dwa sezony i w 1927 r. uległa likwidacji, pomimo usilnych prób jej ratowania przez Bojanowskiego.

 
W okresie międzywojennym (1936-1939) oraz w marcu 1945 r. działała w Toruniu też orkiestra symfoniczna. Jednak odtwarzane po II wojnie światowej z sukcesem bogate przedwojenne życie muzyczne Torunia załamało się na korzyść Bydgoszczy, a to za sprawą decyzji władz województwa, przeniesionych w marcu 1945 r. do Bydgoszczy z Torunia z inicjatywy bydgoskiego komitetu Polskiej Partii Robotniczej (patrz tutaj). Decyzja ta okazała się dla Torunia fatalna, doprowadziła do degradacji jego rangi i znaczenia, przerwania bogatej tradycji muzycznej oraz zamarcia szerszego życia kulturalnego. W tych warunkach opera oraz Filharmonia Pomorska zostały utworzone w Bydgoszczy. Więcej tutaj.