Średniowieczna chrzcielnica w Górsku

 

 

W bogatym wyposażeniu kościoła w Górsku znajduje się cenny zabytek z okresu średniowiecza. Jest nim wapienna chrzcielnica, która według podań pochodzi z zaginionego obecnie kościoła w sąsiednim Starym Toruniu, istniejącego od XIII do początków XVI w. Według legendy do obecnego kościoła w Górsku została sprowadzona w XVII w. z jednego z chłopskich gospodarstw, gdzie była używana jako żłób do karmienia zwierząt.

Historia chrzcielnicy jest dość zagadkowa; niektórzy badacze przyjmują, że została wykonana na bałtyckiej wyspie Gotlandia około początku XIII w. i stąd w XIV w. sprowadzona do kościoła w Starym Toruniu (Toruń utrzymywał intensywne kontakty handlowe z Gotlandią, zobacz: Toruń - Hanzeatyckie emporium). Inni z kolei uznają, że być może powstała dopiero w początkach XIV w., jeszcze inni, że w początkach XV w., gdyż ze świadectw historycznych wiemy, że w 1405 r. polscy rycerze z niedalekiego Toporzyska i Skłudzewa otrzymali od Krzyżaków wynagrodzenie za utracone konie w wyprawie na Gotlandię.

W każdym razie chrzcielnica ta należy do najstarszych i najcenniejszych - obok podobnych chrzcielnic na Ziemi Chełmińskiej: w podtoruńskim Rogowie, w kościele św. Mikołaja Grudziądzu oraz w kościele Wniebowzięcia NMP w Chełmnie - takich kamiennych zabytków w Polsce.

 

Chrzcielnica prezentuje styl tzw. okresu przejściowego, występujący głównie na terenach państwa krzyżackiego oraz na Śląsku. Chrzelnice te łączą w swej strukturze cechy stylu romańskiego i gotyckiego. Wyróżniają się m.in. dekoracją czaszy zdobionej motywem ostrołukowych arkadek. Wiele z nich ma pochodzenie gotlandzkie lub miejscowe wykazując cechy gotlandzkie - te mogły powstać na miejscu przez wędrownego artystę obeznanego z gotlandzkimi wzorami.

 

 

Misa chrzcielna przedstawia walki rycerzy w hełmie z fantastycznymi zwierzętami (smok, jednorożec), gdzie każde zwierzę okalane jest od góry półkolistą arkadą. Motyw ten zajmuje pięć z ośmiu ścian czaszy, pozostałe trzy natomiast wypełnia mniej lub bardziej złożone przedstawienie roślinne, niemające specjalnego znaczenia. 

Przedstawiona tu symbolika walki z fantastycznymi stworami nie jest jednak wyjaśniona.